Jacek Kajtoch.

duże poczucie przełomu, jaki w Miechowicach dokonał się za
jego żydia: ~-
„Jakież ja Miechowice znałem
Z tej strony ciemne lasy, z owej wielkie stawy,
W środku wioska tak nędzna, błocista; że ławy
Kładzono od Starego Dworu do kościoła.
Ani jeden dach we wsi nie był ze szędzioła,
Lecz ze zbutwiałych, grubych snopów długiej słomy,
Pod strzechami niziuśkie czerniły się domy.
Łatwo pojąć, jak zgrabne te chahipska były,
Gdyż ówcześni majstrowie nie miewali piły!
Piła, hebel lub ośnik, to rzeczy nieznane:
Klinem belki łupano! Poławy łupane
Niezgrabnie na sękate belki przybijano,
To był podkład; ścian gliną nie powylepiano,
Szczeliny, dziury — miejsca szaf zastępowały,
W nich grzebień, łyżki, noże albo fajki tkwiały;
Na sęk ubiór wieszano. Całe pomieszkanie
Tak niskie, że mój ojciec, daj mu niebo Panie,
Choć był wzrostu małego, zawsze był schylony,
Kiedy chodził po izbie! A teraz Wzgardzony
Dawny dwór pański, bo jest najlichsze budzisko,
A zaś ślicznym ogrodem ówczesne bagnisko;
Śród wsi gościniec z dwiema po bokach rowami,
Przy nim chędogie domki, nawet z ogrodami."
(I, 625—647)
Opisy wsi pańszczyźnianej należą do najlepszych strof poematu.
Uznanie wzbudza oszczędność i trafność w doborze sytuacji
oraz szczegółów charakteryzujących epokę. Taka kondensacja
świadczy o niepodrabianym talencie epickim. Niespodzianką jest
także duża ostrość spojrzenia na feudalne stosunki na wsi. Niełatwo'
np. znaleźć w literaturze tamtych lat następujący fragment:
„Prosty lud myślał, że jest stworzonym od Boga —
Tylko, aby być bitym od wszystkich; więc chłopy,
Niewiasty, nawet dzieci pod wielmożne stopy
Kornie bary i grzbiety słały: bił stodolny,
Bo onego też bito, bił doglądacz polny,
Bił Jegomość, darł landrat, justycyjarusi
Chłopa — gimajna kapral, tego lajtmont dusi.
Gdy robiono od Gliwic do Koźla kanały,