Jacek Kajtoch.

Gdzie w bytomskim powiecie jechał szereg długi
Wozów, koni, zgadł każdy: Godulowe cugi.
Wiedział, jak użyć ziemi, bydła, ludzi, świata;
Kto się nie bał Goduli, bał się jego bata,
Jego rozum i praca były te zagony,
Z których na podziw świata żął swe milijony".
(IV, 69—78)
O Franciszku Winklerze:
„On nie z naszej ziemi,
On z cesarstwa pochodził. Zdolnościami swemi,
Pilnością i nauką tak się był odznaczył,
Iż go urząd górniczy wnet uwzględnić raczył.
Przeszedł szkoły górnicze, potem kuł periikiem,
Był pisarzem, szychtmajstrem, stał się powiernikiem,
Wreszcie zięciem Kalidy. A gdy śmierć nieczuła
Z pierwszych więzów małżeńskich rychło go wyzuła,
Ożył duchem i sercem dla przyszłych swych czynów,
Żeniąc się z Marią, wdową Pana z Arezynów.
Bóg sam złączył te serca, gdyż od tego związku
Błogie czasy zakwitły ludom w Górnym Śląsku".
(IV, 81—92)
Ówczesna literatura pozytywistyczna lansowała takie właśnie
kariery i wzory postępowania. Na myśl przychodzi tutaj Wokulski
(z „Lalki" Bolesława Prusa); kto wie, czy gdyby doszło- do
skutku jego małżeństwo z Łęcką, nie zostałby dla Kongresówki
tym, czym dla Śląska szczęśliwszy w interesach i miłości Winkler.
W rzeczywistości Śląska miały one byt realny. Godula np. pod
koniec życia posiadał dwie huty, 19 kopalń galmanu, 40 szybów
węglowych, 7 tysięcy morgów gruntu i 750 tysięcy talarów w listach
zastawnych. Biografia Winklera jest także autentyczna.
„Stary kościół miechowski" należy widzieć zawsze na tle całokształtu
literatury pozytywistycznej. Dopiero wtedy stają się
oczywiste cechy, łączące go z innymi utworami z tamtych lat,
jak również te, które zapewniają mu miejsce osobne, odrębne.
Wydaje się, że problematyka przemysłu, rozwoju gospodarki kapitalistycznej
i nowych wzorów zachowań i obyczaju znalazła
w poemacie wyraz o wiele pełniejszy, wszechstronniejszy i praw-