Jacek Kajtoch.
Jacek Kajtoch.
Jacek Kajtoch.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
„Ja się trzymam przysłowia: est modus in rebus,<br />
Moi księża — rzekł Greiich -— bo nostris diebus 4 1<br />
Wszystko może pójść krzywo. Oni siebie sparzą,<br />
Redaktorzy, nam piwa gorzkiego nawarzą.<br />
Ja nie dla polityki bronię tu polszczyzny,<br />
Tylko by dla zbawienia dusz bywał zbiór żyzny!"<br />
(II, 319—324)<br />
Obawy Grelicha w 1886 roku były uzasadnione: chodziło mu<br />
o uniknięcie represji, o uchronienie Opolszczyzny przed ustawami<br />
antypolskimi, które działały dotychczas jedynie w Poznańskiem.<br />
Niemniej przeważa u niego właściwy dla centrowca punkt widzenia:<br />
Greiich wszystko podporządkowuje dobru kościoła, także<br />
interesy narodowościowe mieszkańców Śląska.<br />
Wincenty Ogrodziński powiedział o autorze „Góry Chełmskiej",<br />
że przynależność do Centrum stwarzała z niego jakby<br />
śląskiego Hamleta, który nie mógł zdobyć się na wybór między<br />
matką-duchowieństwem, połączoną niestosownym węzłem małżeńskim<br />
ze stronnictwem Centrum, a ojcem — polskością. Bezpośrednią<br />
przyczyną napisania tej uwagi był co tylko przytoczony<br />
urywek wypowiedzi ks. Grelicha. Zaszło tutaj oczywiste<br />
nieporozumienie. Nic przecież nie przemawia za utożsamieniem<br />
autora z tą postacią, jak zresztą z każdą inną. Wszystko, natomiast<br />
za autonomicznością osób działających w „Górze Chełmskiej":<br />
Bonczyk świadomie zaprezentował całą skalę postaw politycznonarodowych<br />
ówczesnego śląskiego kleru. Greiich zajmuje miejsce<br />
środkowe. Po lewej jego stronie znajdują się np. Widera i Engel,<br />
o których już mówiliśmy, wypowiadający opinie bardziej radykalne<br />
i nieprzejednane. Po prawej jest miejsce dla Antoniego<br />
Stabika, w poemacie traktowanego serdecznie i z uznaniem za<br />
pracę literacką i oświatową, ale realistycznie i chłodno z racji<br />
jegO' lojalności wobec władzy państwowej, solidaryzowania się<br />
z Berlinem („Nasz Berlin" — powiedział w rozmowie z przeorem<br />
Atanazym).<br />
Bonczyk w „Górze Chełmskiej" unikał komentarza, wypowiedzi<br />
odautorskiej. To mogło wprowadzać w błąd. Ale rozstrzygnięcie<br />
wątpliwości jest możliwe: przesłanki, które je ułatwiają, znajdują<br />
się w poemacie, tylko nie na zewnątrz, w powierzchownych<br />
warstwach utworu, lecz wewnątrz, w samym zamyśle i konstruk-
Change language