Jacek Kajtoch.

dziełko, słuszna stąd obawa, że teraz ich właściciele „oczy mi
wydrapią"! Ale cóż, skoro mnie opęta furor scribendi 39
— wtedy
już nic nie widzę i nic nie słyszę!"
Skądinąd jest wiadome, że Bonczyk nie był w pełni zadowolony
ze swego nowego utworu. Wyżej od niego stawiał „Stary
kościół miechowski". Mówił o tym w trzy lata po ogłoszeniu
„Góry Chełmskiej" do Stanisława Bełzy: „Jest to rzecz mniejszej
wartości [...] pisana bardzo prędko. Wstęp, czyli inwokację, którą
mi Pan tak chwali, napisałem dość dawno, resztę jednak dorobiłem
pospiesznie, bawiąc na kuracji u wód".
W wypadku „Góry Chełmskiej" krytyk jest w szczęśliwym
położeniu, ponieważ dysponuje, jak widać, dosyć licznymi i wiarygodnymi
informacjami samego autora.
Rzeczywiście, poemat powstawał jakby w trzech fazach. Najprawdopodobniej
w 1874 roku Bonczyk napisał wiersz „Góra
Chełmska (św. Anna)", który włączył potem do zbioru „Eines
alten Studenten Ferien-Geklimper". Znalazły w nim wyraz uczucia
patriotyczne i wola walki z Kulturkampfem. Poeta dobitnie
uwypuklał łączność narodową Śląska z innymi ziemiami Polski.
Snuł ten wątek na kilku płaszczyznach: terytorialnej, kultu religijnego
i wspólnoty historycznej („Plemię Piastów, Jagiełłów...").
Na tle ówczesnej poezji lirycznej Bonczyka „Góra Chełmska"
zajmuje miejsce wyjątkowe: zapewnia je czystość tonu i dojrzałość,
jaką odznacza się ta erupcja patriotyzmu pisarza. U genezy
autobiograficznej tego utworu były zapewne przeżycia z pielgrzymki
w 1874 roku, kiedy władze pruskie usilnie starały się
przeszkodzić w odbyciu odpustu.
Szerokie perspektywy narodowe i historyczne wspomnianego
wiersza utwierdzają domysły, że w intencjach autora miał on
od razu pełnić rolę wstępu do większej całości. Jednakże na realizację
pomysłu należało poczekać dziesięć lat. Dni zapełniała
Bonczykowi praca, działalność społeczna i polityczna oraz twórczość
literacka: w krótkim odstępie czasu opublikował tom liryk
„Eines alten Studenten Ferien-Geklimper", dwukrotnie „Stary
kościół miechowski" i kilka dzieł dewocyjnych. Kiedy Bonczyk
powrócił do zarzuconej inicjatywy, znalazł się w innej sytuacji
politycznej: dlatego musiał dokonać opisanych już zmian, wprowadzając
„Górę Chełmską (św. Annę)" jako inwokację do poe-