Jacek Kajtoch.

Pod batami urzędnych jęczał powiat cały;
Toż samo, gdy do Gliwic szosę fundowano,
Wszelkie ręce powiatu komanderowano
Do pracy. Szczęśliw, komu karmna gęś lub cielę
Względy majstrów zjednało. Było oraz wiele
Mówiących, iż tam zbladły krasnych twarz rumieńce,
Iż tam kroćmi panieńskie w rowach gniły wieńce".
(VII, 334—348)
We wczesnopozy ty wisty cznej literaturze, do której wypada
zaliczyć „Stary kościół miechowski", wieś pańszczyźniana należała
do najczęściej podejmowanych tematów. Tym ważniejsze, że
Bonczyk dobił się na tle ówczesnej produkcji artystycznej własnej,
niepośledniej pozycji. Wyróżniała go bowiem cecha, bardzo ,.
rzadka u innych autorów, utożsamiał się mianowicie ze swymi
bohaterami, przyjął za swój chłopski punkt widzenia.
Bonczyk głównie zwracał uwagę na brak oświaty i upadek
obyczajów na wsi pańszczyźnianej. Był pod tym względem
jednym z licznego chóru pisarzy, którzy przeciwko feudalnemu
ustrojowi wysuwali takie właśnie argumenty. Niemniej niektóre
dystychy „Starego kościoła miechowskiego" mają szczególną wartość,
biją współzawodników autentyzmem i obfitością realiów.
Np. opowiadanie Bonczyka o nauce szkolnej przed uwłaszczeniem:
„Do starej Miemczyczki
Chodziło nas kilkoro: ten przyniósł „Kantyczki",
Ten „Wybór Częstochowski", lub „Kancyjonały".
Miemczyczczyne nauki mało skutkowały,
Gdyż swą mądrość i chwile mnogim poświęcała
Pracom; aż do południa wciąż zażegnywała
Dzieciom oczy i brzuchy; o dalszej godzinie
Żur i bulki warzyła zgłodniałej rodzinie.
Po południu, gdy więksi udali się w pole,
Wnukom głowy grzebieniem czyściła przy stole
I nas czytać uczyła. Jej umiejętności
W czytaniu były: „Pieśń o Boskiej Opatrzności",
Litanija o Pannie Najświętszej Maryi;
Tej nas ucząc, śpiewała w znanej melodyi,
Nie znając bowiem liter, wbijała śpiewaniem
W pamięć rządków znaczenie, co zwała czytaniem".
(VI, 108—124)