Jacek Kajtoch.

i Musialik, amatorowie astronomii, śmieszka Gębalina, bywały
Ziob oraz obżartuch Błażej Sniadek. Wnoszą oni do poematu
humor i rubaszność.
Wśród cnót Górnoślązaków Bonczyk stawiał na pierwszym
planie przywiązanie do języka i polskich tradycji; często wspominał
o „sercach polskich" pielgrzymów. Z kolei wymieniał pracowitość,
poszanowanie dla życia rodzinnego, skłonność do porządku,
karności i dbałość o cudzą własność (różnie jednak bywa
w poemacie: znajdziemy w nim również opis, jak wzdłuż trasy
procesji właściciele pól ustawiają się z kijami, bezskutecznie broniąc
zasiewów przed zniszczeniem). Wykazał sporo krytycyzmu
w charakterystyce religijności Ślązaków. Realistycznie, bez aprGbaty
autor opisał naiwność oraz zbytnią koncentrację na zewnętrznych
przejawach kultu, krzyżach, szkaplerzach, feretronach
itp., nie pozostawiającą już miejsca na refleksję, wewnętrzne
skupienie. Problem trzeba rozważać na tle całej twórczości
Bonczyka. Przy okazji „Gudrun-Lieder" wskazywano na odważne
sięganie w głąb cierpień psychicznych i ujawnianie ciemnych
stron natury ludzkiej jako na właściwości, dzięki którym poezja
Bonczyka unikała stygmatu kruchty, popadając z kolei w konflikt
z opinią kleru. Bonczykowi, gdyby żył dzisiaj, bliskie byłyby
sposoby ujęcia zagadnień życia ludzkiego nowszej literatury katolickiej.
Musiała go niecierpliwić powierzchowna religijność parafian.
Część tego zniecierpliwienia w sposób dyskretny przeniknęła
do poematu.
Przypomnijmy jeszcze raz poszczególne ogniwa rozumowania.
Spinczyk zostaje spadkobiercą patriotycznej tradycji Gaszynów,
jemu brat Aleksy powierza tajemnicę życia, jego dopuszcza do
skarbów swej arcypolskiej biblioteki. Jeden z ostatnich akordów
w poemacie, kazanie Engla, przyszłość Śląska wiąże z wytrwałością
i uporem pracowitych mieszkańców. Lud Górnośląski jest
pełnoprawnym partnerem, zbiorowym bohaterem poematu. Te
fakty w konkluzji określają ostateczną wymowę „Góry Chełmskiej":
tendencja tego utworu jest jednoznaczna, polska.
Życie Bonczyka było nieustannym dźwiganiem się do polskości.
Poematy — „Stary kościół miechowski" i „Góra Chełmska"
— przedstawiają ową drogę. U jej kresu widzimy pełne rozwinięcie
się patriotyzmu poety. 42