Jacek Kajtoch.

ciwnika Kulturkampf u. Rzecz oczywista, że niektóre z aktualnych
zagadnień politycznych znalazły odbicie w treści utworu.
Wydaje się prawdopodobne, że u genezy poematu — obok dążenia
do znalezienia ujścia dla wspomnień młodości — leżała tendencja
do ukazania rezerw polskości — polskiej ludności wiejskiej
— których uruchomienie było nieodzownym warunkiem
zwycięskiego rozstrzygnięcia zmagań z germanizacją. Bonczyk
jako twórca tego eposu stawał w pierwszym szeregu obrońców
praw narodowych Ślązaków.
Najostrzejszą krytykę polityki Bismarcka wobec Polaków wypowiedział
w poemacie ks. Preuss:
„Kościół pełny, choć wielki. Przy nim dziwne szkoły,
W nich się Polska przerabia na niemieckie woły!"
(VIII, 200—201)
Taką oto przedstawił wizję niedalekiej przyszłości Miechowic,
mając na myśli zaostrzony kurs germanizatorski w szkolnictwie
po 1872 roku. Bonczyk — w latach pisania „Starego kościoła
miechowskiego" jeszcze nie rozczarowany ostatecznie do katolickiego
Centrum — sojuszników polskości upatrywał w klerze
kościele. Owo przekonanie, od którego zresztą w najbliższej
przyszłości miał autor w poważnym stopniu odstąpić, znalazło
także wyraz w dojrzałych pod względem artystycznym wierszach
inwokacji do polskich pieśni religijnych:
„Pieśni polskie nabożne! Wam to Bóg sam chyba
Tak cudowny dał urok, iż aże do nieba
Tych uczucia wznosicie, co was czerpią słuchem;
Kto by słów waszych nie. znał, odgadnie je duchem,
Skoro zadrży powietrze waszą melodyją,
Gdy do boju wołacie, ostrza wasze ryją
Serca aż do żywego, dodawając męstwa:
Waszym ogniom Czech i Lach winni swe zwycięstwa!
Kto wami prosi Boga, pewien wysłuchania,
Kto wami płacze, kto w was chowie serca łkania:
W piersi zimnej, nieczułej jak lód żal podwoi.
Wasz balsam zdrowych żywi, chorym rany goi.
Żeście duchem półświata, stąd się wróg wasz sroży;
Z wami istnieje naród, a w nim kościół boży".
(IV, 621—634)