Jacek Kajtoch.

dziwszy. Przede wszystkim Bonczyk zachował krytyczny dystans
wobec kapitalistycznych karier. Mówi o tym wiele wyjaśniająca
wzmianka o „bacie Goduli!', którego obawiano się na całym Śląsku,
o ostatnich dniach życia milionera, uciekającego do Wrocławia
przed zarazą i zbuntowanym chłopstwem. Norbert Bonczyk
posiadał dużą świadomość klasową, osobiste doświadczenia proletariusza,
to dawało mu przewagę. Bliskie mu były dzieje awansu
społecznego ojca i Jana Maja: u 'jego podstaw leżała osobista
zasługa, nauka i trud robotnika, a nie wykorzystywanie cudzej
pracy.
Społeczność Miechowic jest podzielona granicami klasowymi:
często na powierzchnię życia przedostają się zazwyczaj tłumione
konflikty. Nierzadko mają historię jeszcze przeduwłaszczeniową;
do takich należy nieufność wioski wobec dziedziców: „Jeszcze nie
słyszały/Uszy moje, by Pan gdzieś chłopom chciał wygodzie"
(I, 585—586). Jednakże jest istotniejsze, że w utworze ujawniono
przeciwieństwa i konflikty społeczne nowej epoki. Stary Bonczyk,
odznaczający się dużym poczuciem godności i świadomością swego
położenia, w ten sposób mówi synowi o losie górnika:
„Nie bądź, jak ja górnikiem, który w ziemi grzebie,
Który życia połowę zżyje w jej ciemności,
Z czego chleb mają Pany, on zaś tylko ości".
(IV, 52—54)
W poemacie prawie nigdy nie dochodzi do głosu stanowisko
solidarystyczne, do głoszenia którego Bonczyk z racji swojego
zawodu był niejako zobowiązany. Nie dość na tym: Miechowiczanie
niejednokrotnie wygłaszają poglądy etyczne, które autor
powinien był skomentować (np. „Krzonowiznę kupiło Państwo
za grosz spory. Słusznie chłop dużo żąda, gdy kupują dwory!"
III, 255—256). Widać, jak w trakcie pisania poematu nad moralistą
brał górę realista, jak pisarz zacierał różnice między myśleniem
swoim i osób działających w „Starym kościele miechowskim".
„Stary kościół miechowski" powstawał w latach dużej aktywności
politycznej Bonczyka. Pełniąc funkcję administratora parafii
bytomskiej, pisarz był zaangażowany w prace społeczne
wśród polskiej ludności, znano go jako nieprzejednanego prze-