Jacek Kajtoch.
Jacek Kajtoch.
Jacek Kajtoch.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Towarzystwo św. Alojzego pracowało pod osobistym kierunkiem<br />
Bonczyka. Jednak proboszcz nie krępował inicjatywy członków,<br />
z ich szeregów wyszli ofiarni świeccy działacze. Jednego<br />
z nich ceniono szczególnie wysoko. Był to burmistrz Szabon:<br />
„Choć sam długie lata był urzędnikiem, nie zapomniał polskiej<br />
mowy, lecz szanował ją i innych do tego nakłaniał. Broniąc praw<br />
ludu polskiego, nie wahał się osobiście udać do regencji opolskiej<br />
z prośbą na odegranie teatru polskiego w Towarzystwie (1889)".<br />
Zastanawia skala wartości, jaką kierowali się redaktorzy<br />
„Książki pamiątkowej", kiedy wystawiali jednemu ze współtowarzyszy<br />
przytoczony dowód uznania: na plan pierwszy wysuwali<br />
cechy patriotyczne, przywiązanie do języka, aktywną jego<br />
obronę oraz nonkonformizm, narażanie własnej kariery w interesie<br />
ogólnym. 18<br />
Towarzystwo św. Alojzego w Bytomiu było wzorem dla podobnych<br />
na całym terenie Górnego Śląska. Alojzjanie prowadzili<br />
działalność w Katowicach, Rybniku, Chorzowie, Zabrzu i Tarnowskich<br />
Górach.<br />
W latach 1875—1897 naliczono 37 towarzystw. Największe<br />
zasługi miały one na polu teatru, dały łącznie 193 przedstawienia<br />
polskie.<br />
W drugiej połowie 1897 roku kardynał Kopp zarządził rozwiązanie<br />
towarzystw św. Alojzego. „Zarządzenie to stanowi —<br />
pisze znawca problemu Michał Antonów — potwierdzenie skutecznej<br />
działalności towarzystw św. Alojzego, prowadzonej wśród<br />
górnośląskiej młodzieży polskiej w zakresie nie tylko wychowania<br />
religijnego, ale również w zakresie świecko-kulturalnym,<br />
w duchu polskości". 19<br />
Zarządzeniu Koppa nie podporządkowało się tylko Towarzystwo<br />
w Bytomiu. Wystosowano protest, uchwalono nowy statut<br />
i wybrano świecki zarząd, prowadzono w ten sposób działalność<br />
do roku 1905. Nie był to zresztą pierwszy konflikt między alojzjanami<br />
a hierarchami kościoła. W 1893 roku nie poparto w wyborach<br />
do parlamentu kandydata Centrum, wskutek czego przepadł<br />
ks. Nehrlich z Piekar.<br />
Oto przesłanka trzecia.<br />
Franciszek Antoni Marek, który kilka lat temu pisał książkę<br />
o Bonczyku, twierdził, że żaden z artykułów poświęconych temu
Change language