Jacek Kajtoch.

,,[...] Oj. źleć w. tej sprawie! Szulinspektorowski
Ukaz, toć jako ukaz; ale gdy już komu
Nie w nos mówić po polsku w własnym nawet domu,
To już woła o pomstę. Takich ojców dzieci
Ni to Niemce ni Polki •— rzeczywiste śmieci.
Jakiż chleb z takiej mąki"
(II, 272—277)
Bonczyk główne zadanie śląskiego kleru upatrywał w obronie
polskiego języka, języka ludu.
Wypada jeszcze powrócić do arystokratycznego wątku Gaszynów.
Pełnią oni dosyć istotną rolę — jak już podkreślono — zaświadczają
więź Śląska z pozostałymi regionami Polski, ale tylko
w planie historycznym poematu. W zgodzie z rzeczywistością
Bonczyk obarczał współczesne klasy posiadające, ziemiaństwo
K, przemysłowców, „świat panów", winą odstępstwa od tradycji
narodowych, renegactwa. W usta Wojciecha Widery, publicysty
„Katolika", włożył takie porównanie starej i dziewiętnastowiecznej
arystokracji:
„Porównując z owymi nasz czas, toć mizera.
Tamci stawiali domy, nasi rozwalają,
Owi Bogu dawali, nasi wydzierają;
Ów czas Boga się bojąc, z każdym żył jak z bratem,
Teraz Boga nie znając, drży przed lada chwatem.
Owi chętnie dawali, nasi chciwie biorą,
Tamci mieli swe dobra, nasi kieszeń chorą;
Owi mieli dla świata i nieba zasługi,
Nasi z swym fateriandem brną w bezdenne długi!"
(II, 140—148)
W „Górze Chełmskiej" jedynie „świata panowie" mają „faterland",
reszta — zebrany na Górze św. Anny lud śląski — używa
polskiego słowa: „ojczyzna".
W „Starym kościele miechowskim" poeta zebrał dowody,
uzmysławiające przełom społeczny, ukazujące warunki, w jakich
historia oddała przewodnictwo na Śląsku nowym klasom społecznym.
W świetle „Góry Chełmskiej" jest oczywiste, że Bonczyk
nadzieje na przetrwanie polskości na Śląsku wiązał z masami