Jacek Kajtoch.

czucie artystyczne nie powinno było dopuścić ; postawić obok.
Bądź co bądź poezja to płynąca ze źródła... i — nie poznać się
na jej wartości byłoby grzechem. [...]
Dosyć rozpisaliśmy się — może za długo — o małej i skromnej
książeczce, ale to kawał rudy, w której złoto prześwieca,
a żaden najkunsztowniejszy poemat nowy, cudnie rymowany,
wycacany, wypieszczony, wyperfumowany, wydiamentowany, nie
zrobił na nas tego wrażenia, co te szląskie obrazki ks. Bontzka.
Wadą tego, co się dziś najpowszechniej w literaturze, na teatrze
zjawia, ba często i w innych sztuki utworach, że to są echa,
odbicia, powtarzania motywów i form chwyconych z papieru,
że rzadko ktoś powie z wnętrzności własnych, głosem swoim, że
nadto jest w tych płodach sztuki — artyzmu i umiejętności, a za
mało krwi i ducha. A tu, u ks. Bontzka! przelało się życie samo
w poemat. Rad bym bardzo, ażeby wspomnienie o „Starym kościele
miechowskim" obudziło ciekawość i wywołało sądy inne". 35
Przed autorem poematu powinna była się otworzyć kariera
literacka: życzliwą recenzję napisał przecież nestor pisarzy, mający
za kilka tygodni obchodzić jubileusz 50-lecia twórczości,
nie tylko napisał, ba, awansował „Stary kościół miechowski" do
rangi utworu, który może być argumentem w dyskusji literackiej,
widział w nim wydarzenie w skali ogólnopolskiej. Najskrytsze
marzenia Bonczyka wydawały się bliskie realizacji. Widziano
w nim artystę, nie „jakiegoś patra", wprowadzano do umiłowanej
rodziny polskich pisarzy. Niestety, sytuacja polityczna, w jakiej
Śląsk się znajdował, na długo uniemożliwiła normalną recepcję
„Starego kościoła miechowskiego" przez polskich czytelników.
Nawet recenzja Kraszewskiego nigdy nie dotarła do- rąk poety.
Przez długie lata publicyści na poemacie poddawali egzaminowi
sprawność swoich piór: w autorze raz widziano „Homera górnoszląskiego",
drugi raz „separatystę" i rzecznika interesów katolickiej
partii Centrum. W sporach ginął sam poemat, dopiero
Wincenty Ogrodziński w latach międzywojennych zbadał go na
tle porównawczym i wyznaczył mu miejsce w polskiej tradycji
literackiej. Pozycję prekursorską, wyprzedzającą w czasie „Pana
Balcera w Brazylii" Marii Konopnickiej i „Chłopów" Władysława
Reymonta.
W tamtych latach Bonczyk osiągnął już dosyć duży stopień