Jacek Kajtoch.

przemawiania, prosto a wytwornym językiem. Każdy i uczony,
i prostaczek chętnie go słuchał. Szczególną miłością otaczał go
lud polski i polskie towarzystwa".
, Podobno jego zachowanie cechowała cierpkość i nieufność.
Miał odnosić się do kobiet z dużą rezerwą. Była to zapewne konsekwencja
zawodu, jakiego doznał w miłości w latach młodzieńczych.
Ów dramat uczuciowy, o którym otoczenie niewiele wiedziało,
nawet najbliższe, został ujawniony tylko w poezji. Bonczyk
spotykał się z obojętnością i brakiem zrozumienia, tęsknił
za przyjaźnią i wymianą myśli. Miał naturę artysty: obok literatury
lubił muzykę. Upodobania odziedziczył po ukochanej matce.
Wolno sądzić, że nigdy nie pogodził się do końca ze swoją sytuacją
zawodową i koniecznościami prawie konspiracji, jakie narzucała
praca wśród Polaków w latach germanizacji. Na tym tle
doszło u niego do daleko posuniętego wyobcowania. Poczucie
wyobcowania i świadomość niewykorzystania życiowej szansy talentu
znamionowały psychikę i reakcje księdza proboszcza. „Choć
długo obcowałem z księdzem Bonczykiem — wspominał Franciszek
Chłapowski — stosunek nasz nie był serdeczny. Był on nieco
skryty a może bojaźliwy. Z czasem jednak spoufalił się tak, że
mi odczytywał swe młodzieńcze poezje, nie drukowane jeszcze,
opisujące czasy szkolne. Radził się przy tym, czy dobrze stylistycznie
napisane". 21
Ulgę przynosiła Bonczykowi — jak wyznał w „Gudrunlieder"
— praca literacka. Dużo satysfakcji dawała mu także działalność
w polskich stowarzyszeniach kulturalno-oświatowych.
Znano powszechnie Bonczyka jako kaznodzieję i mówcę wiecowego.
Świadkowie jego wystąpień publicznych często podkreślali,
że w słowach odznaczał się wstrzemięźliwością, myśli nie
wyrażał prosto, ale drogą okrężną. Owa ostrożność i skrytość,
które tyle kłopotu sprawiły późniejszym biografom poety, często
wprowadzając ich w błąd, znajdują uzasadnienie w doświadczeniach
życiowych Bonczyka: nie mamy tutaj na myśli wyłącznie
lekcji pobranej w bytomskim więzieniu, rzeczywistość polityczna
Śląska w tamtych czasach zmuszała polskich pisarzy i działaczy
do zacierania śladów, kluczenia, stałego „łudzenia despoty". Zdzisław
Hierowski przypomniał niedawno fakt sam w sobie w dużym
stopniu charakteryzujący sytuację na śląsku: otóż władze