Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

stepeni prijelaz zadrиZnog vlasniStva и cisto druStveno vlasniStvo.DrиStveno odredivanje osnovne raspodjele nacionalnog do~hotka odrШva dijalekticki proturjecne momente na danomstupnjи razvitka nэ.Sih druStvenih odnosa.S jedne strane, radi se о procesи ukidanja eksploatacijecovjeka eovjekom (likvidacija privatnokapitalistickog prisvajanjaviSka rada na drzavnom sektoru nаВе privrede itd.), а sdruge strane, jos postoji i unиtar socijalistickog sektora burzoaskopravo ekvivalenta (odredivanje odnosa izmedи potrebnograda i viSka rada, tj. princip nagradivanja prema radи).Та unиtrasnja proturjeenost nasih suvremenih drustvenih odnosajest, иostalom, иорсе kar~kteristicna za prijelazni periodod kapitalizma prema komunizmи, i ne samo za dani stupanjjиgoslavenskog razvitka. Kod nas је zaostrena time sto se josodigrava na tlи robne proizvodnje i razmjene - kakva. se, sobzirom na dani stupanj materijalnih proizvodnih snaga, odvijaiz prava trudbenickog иpravljanja i unиtar samog socijalistickogsektora nase privrede, а ne samo na tlи neposrednogekvivalenta, kao ~to to и smislи орсе zakonitosti socijalizmapredvida Karl Marx и »Кritici Gotskog programa«.Konstatacijom spomenиte protиrjeenosti ne ~сrрlјији sesva proturjecja na5ih odnosa proizvodnje. Njih prati cinjen!cada druStvo kao cjelinи predstavlja socijalisticka dтzava, р~ da,prema tome, druStveno odredivanje osnovne raspodjele · nacionalnogdohotka jos иvijek sadrZi moment posтednosti, odnosnoelemente drzavnokapitalistickog prisvajanja viSka rada.(Ako su ti elementi иpereni protiv privatnokapitalistickih ostataka,zaostalosti i ekonomske zavisnosti zemlje, dјеlији и danimиvjetima - socijalisticki; ako Ьi dosli и sukob s vec postojecimobjektivnim mogucnostima prodиЬljivanja i daljegrazvijanja socijalisticke demokracije, djelovali Ьi reakcionarno.)Drugim rijecima, sto se viSe i јасе mogu ocitovati spomenutimomenti posrednosti, to viSe moze dolaziti do izraZaja josjedna unutrasnja proturjecnost na5ih odnosa proizvodnje nasocijalistickom sektoru nase privrede, naime proturjeenost izmedиdrustvene proizvodnje i drzavnog prisvajanja.1701 1Takvo isprepletanje unиtrasnjih proturjeenosti odnosa proizvodnjeиvjetuje tri tendencije daljeg razvitka. .Prva је tendencija konzekventne socijalisticke. izgradnзekоји zastupa na5a :I>artija kao najsvjesniji dio ra~ck~ klase.та se tendencija zasniva na slijedecem: na borb1 s prl~~tnokapitalistickimostacima и privredi FNRJ - sv:. ~о n~ihovepune likvidacije; na иcvrscivanjи i stalnom p~os1r~vanзи z~druZnogsektora и poljoprivredi; na opcem p~~anз~ .. mater~jalnihproizvodnih snaga, tj. na brzoj industnзalizaclJl zemlзekoja predstavlja neminovan materijalni preduvjet s~arne -~ocijalistickeizgradnje; na prosirivanjи i prodиЬljivanзи soclзalistickedemokracije, narocito и роdrисји planiranja i иpravljanjaproizvodnjom, sto predstavlja neminovan predиvjet zasavladivanje opasnosti birokratizacije.Druga је tendencija- birokratska. Njezina је орса karakteristi'kaи tome sto zeli konzervirati drzavni oblik drustvenogvlasniStva (odnosno administrativni oblik иpravljanja privredom),tj. sto se odиpire njezinи postepenom pretvara~jи и n-:posredno drustveno vlasniStvo i konzekventnom razVltkи soc1:jalisticke demokracije. Njezine »teorijske argumente« moglibismo popratiti Marxovima rijecima iz »Кritike Gotskog programa«:»Lijep zakljиcak! Ako је rad koji donosi korist moguc samoи drиStvи i pиtem drustva, onda prinos rada pripada druStvu- i na pojedinog radnika dolazi od tog prinosa samo onaj diokoji nije neophodno potreban da se ,иvjet' rada, drustvood rzl.V•U stvari, tи postavkи su и svim vremenima isticali pobornicisvakog danog dтustvenog poтetka. Prvo dolaze zahtjevivlade sa svim sto se za nји drZi, jer vlada је drиStveni organza odrianje druStvenog poretka; zatim dolaze zahtjevi raznihvrsta privatnog vlasnistva, jer razne vrste privatnog vlasnistvasu temelji drиStva itd. Те suplje fraze, kao sto se vidi,mogи se vrtjeti i okretati ро miloj volji.« 1(Ako »razne vrste privatnog vlэ,sniStva« nadomjestimo sraznim vrstama drzavnokapitalistickog vlasniStva, od kotar-' Кarl Маm, Кritika Gotskog programa, мarx-Engels, Izabrana djela,t. II, Zagreb, Kultura 1950, str. 10.171