Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

skog ра nagore- postaju Marxove rijeci potpuno suvremenakritika raznih nepreZivjelih birokratskih shvacanja.)Birokratska tendencija ne proizlazi samo iz subjektivnihmomenata, tj. iz ostataka sovjetskih »teorija« u glavama pojedinaca,nego ima i mnogo duЬlji objektivni korijen u spomenutimproturjeenostima nasih odnosa proizvodnje na suvremenomstupnju njihova razvitka. Stoga је jasno da се ta tenden.­cija i objektivno i subjektivno i dalje postojati, makar u smanjenimrazmjerima, i usprkos pobjedama socijalizma, doklegod се postojati niski stupanj na8ih materija.Inih proizvodnihsnaga.Тrеса је tendencija »klasieno« reakcionarnog vracanja natrag.Ona, opcenito uzevsi, isto tako proizlazi iz relativno niskogstupnja materijalnih proizvodnih snaga, а posebno, neposrednood kapitalistickih i sitnorobnih ostataka u na8ojzemlji, slиZeci se »teorijskim argumentima« iz arsenala malogradanskeidejne zbrke. Momentano ona pokuSava da podplastem »demo'kratizacije« prosiri svoj utjecaj i na socijalistie:-­ki sektor na8e privrede, iskoriStavajuci njegove vlastite proturjecnosti{prije svega, proturjecnost izmedu drustvenog prisvajanjai robnonovcanog principa) i gurajuci u novi privrednisistem takve metode koje nase odnose proizvodnje na drzavnomi zadruZпom sektoru ne Ьi razvijale naprijed, u pravcudalje socijalisticke izgradnje, nego ih vracale natrag, u pravcukapitalisticke anarblje i jacanja elemenata eksploatacije.Ocigledno је da spomenuta »teorija« prosjeene profitnestope, koja Ьi toboze trebala da nadomjesti postavku о stopiakumulacije i fondova, pripada u treeu tendenciju. Suprotstavljatistopama akumulacije i fondova prosjecnu profitnu stopuznaci, prema izlozenom, ni viSe ni manje nego principijelno sesuprotstavljati socijalistickoj teoriji о vlasniStvu i raspolaganjuviSkom rada i zastupati, pod firmom borbe protiv drzavnokapitalistickogЬirokratizma, put »klasicno« reakcionarnogvracanja natrag, na privatnovlasnicka prava, а u na8oj socijalistickojindustriji na neku vrstu zadruZпog kapitalizma.Nasu socijalisticko-demokratsku metodu u odredivanju osnovneraspodjele nacionalnog dohotka htjeli Ьi zastupnici pro;..sjeene profitne stope vjerojatno »Usavrsiti«. Izgleda kao da oni172svojim konfuznim nastojanjima traze »veca prava radnih kolektiva«,naime, pravo na borbu - i medusobnu i s dru8tvenomcjelinom - oko prosjecne profitne stope. Medutim, neshvacajuCi ni su8tinu prosjecne profitne stope ni su8tinu socijalistickihdru8tvenih odnosa i socijalisticke demokracije, oniЬi se u stvari time odrekli i socijalizma i socijalisticke demokracijei socijalisticku demokraciju nadomjestili tipicnim burzoaskimpravom vlasnistva na osnovna sredstva za proizvodnju.Ako »teoriju« prosjeene profitne stope ne uzimamo izoliranonego u sklopu sliCn.ih »ideja«, vidimo da је ona, usprkossvojoj konfuzhosti i neodrZivosti, odnosno bas zbog njih, ipaknajkonzekventniji izraz raznih »shvacanja« novoga planskog iprivrednog sistema, usmjerenih nazad u kapitalisticku proslost.Vrlo se cesto, naime, dogada i u ljudi odanih socijalizmuda prava radnih kolektiva, istaknuta novim planskim i privrednimsistemom, tumace kao vlasnicka prava. Na takvose shvacanje nadovezuje miSljenje da smo novim privrednimsistemom, tako reci, vec konacno likvidirati drzavno vlasniStvoposto smo istakli da se ono pojavljuje kao pocetni i vrlo primitivnioblik druStvenog vlasniStva i da se kod nas pretvara uneposredno drustveno vlasniStvo.Nakon svega sto smo izlozili ne treba mnogo dokazivati daprava koja doblvaju radni kolektivi i njihova udrиZenja novimplanskim i privrednim sistemom nisu ро svojem drustvenomsadrzaju identicna s vlasnickim pravima. Uzimajuci u obzircinjenicu da se ona upotreЬljavaju jos na tlu robne proizvodnjei razmjene, ne mozemo, doduse, poreCi da se u njima nejavljaju izvjesni vlasnicki ostaci kao refleks proslog u kvalitativno,Ьitno novo. Medutim, za socioloski i historijski sadrzajkvalitativno novih dru8tvenih odnosa, koji nastaju radnickimupravljanjem poduzeeima, ti su ostaci znacajni samo ako setreba boтiti protiv njihova odrazavanja u glavama i temjamaljudi, cija је svijest zaostala.Radv se, dakle, о socijalisticko-demokтatskim pтavima upтavljanjasтedstvima · za pтoizvodnju, а ne о vтacanju natтagna pтivatnovlasnicka ртаvа.173