Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

pravca u nasem druВtveno~konomskom. razvoju, koji се uzsvladavanje naslijedenih poi.manja uvjetovati pravilan praktickirad. lli, drugim rijecima, izborom takvih metoda i sredstavaekonomske politike, te metodom planskog upravljanja irukovodenja privredom koje се produЬljivati socijalistickeprodukcione odnose.Ь) Planiтanje i zakon vтvjednostiPrema navodima Borisa Кidrica srediSnje је pitanje nasegaprivrednog plana - pitanje akumulacije, s kojim su povezaniproЬlemi cijena i privrednog rasta. Novi socijalisticki karakternаВе privrede mora omoguciti da se upravo pitanje akumulacijerje5ava na kvalitativno nov nacin. On se mora Ьitno razlikovatiod 'karaktera akumulacije u kapitalizmu. Novi socijalistickiprodukcioni odnosi omogucavaju, naime, odredivanjeakumulacije unaprijed. А odredivanjem akumulacije ne skupljajuse samo sredstva za druStveno korisne investicije, kojeostvaruju privredni razvitak u skladu s planiranim ciljevima,nego se odredivanjem akumulacije ujedno i prevladava anarblcnikarakter privrede. То se moze postici planiranjem cijena,sto је u neposrednoj vezi s planiranjem ~umulacije. Zbog tekvalitativno nove veze, koju omogucavaju prevladana kapitalistickaprotuslovlja, »planiranje akumulacije ne znaci niStadrugo nego savladivanje zakona vrijednosti ·barem na odredenompodrucju privrede«. 11Тime је prema mЩjenju Кidrica dokazano »da је zakonvrijednosti doblo · u drzavnom sektoru privrede sasvim novioblik svog djelovanja, te da је prije .svega izgublo karakterstibljskog djelovanja i postao zakon kojeg је nase !iruВtvo sposobnoplanski svladavati«. 12Podloga za odredivanje, odnosno planiranje akumulacije,odredena prosjeCnim organskim sastavom kapitala u nekojprivrednoj grani, koji u financijskom smislu prestaje Ьiti »fikcija«upravo zato sto postoji preko sistema jedinstvenih cijena11 Dru!itvenoekonomski znШ!aj privrednih odluka savezne vlade(1947), str. 26.12 Isto, str. 26.XVIneposredna veza izmedu akumulacije i cijena. Cijene se oblikujutako da se planski odredenim proizvodnim troskovimadodaje planirana akumulacija. Time se ujedno rje5ava i pitanjestimulacije. Naime, poduzeca koja su uspjesnija od prosjecnihstvaraju i vlastitu akumulaciju s kojom samostalno raspolaZu.U vezi s time Кidric је za tadaВnje prilike utvrdio tri vrstedoblti: »тedovitu doblt, koja је zbog svoje neposredne povezanostis prosjecnim troskovima i prosjeenim akumulacijskimstupnjem odredene proizvodne grane opci i neposredni izrazcinjenice da је nasa drZavna privreda ovladala zakonom vrijednosti;ekstтapтofit, koji proizlazi iz viseg organskog sastavakapitala, а kojeg odreduje plan i koji prema tome moze i moraЬiti uzet u obzir u planskom rasporedivanju investicijskihsredstava; natplanska doblt, koja izvire iz natplanskog sniZenjaproizvodnih troskova«.1зPri tom odredivanju vrsta doblti Кidric је utvrdio i ulogepojedinih vrsta doblti: redovita doblt stimulira povecavanjeproizvodnje, ekstraprofit dizanje organskog sastava kapitala, аnatplanska doblt sniZenje proizvodnih troskova. Kumulativniefekt svih tih vrsta stimulacije izraZava se stimulacijom poduzeca»ka povecanju opceg druВtvenog bogatstva ра, prematome, i орсе akumulacije». Тime se istovremeno povezuje individualnis drustvenim interesima u harmonicnu cjelinu. Nasastimulacija se »ne ogranicava samo na rukovodstvo pojedinihpoduzeca i ustanova, nego se odnosi i na radne mase, koje suu starom sistemu bile stvarno iskljucene«. 14Tako је Кidric utvrdivao tezu da smo u na8oj -privredi na»komandnim pozicijama« privrede ovladali zakonom vrijednosti,jer smo socijalistickim karakterom nase privrede omogucilidosljedno dru8tveno planiranje. »Dosljedno druStveno planiтanjenije moguce · bez ш!posrednog druВtvenog rada«,15dakle, bez ovladavanja stibljskim djelovanjem zakona vrijednosti.То jest, bez prevladavajuce planske privrede.. Usprkos tome u nasim su se prilikama odrzale robno-novcanekategorije, koje su zbog kvalitativno novih mogucnostitз Isto, str. 31.t4 Isto, str. 30, 31.ts Кa:r!IIШter roЬn~ odnosa и FNR.J (1949), str. 34.хvп