Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

~njavanju zemlje ekonomskom utjecaju inozemstva, а u unu- . ·~~ ~·~trasnjem pogledu ona teZi ka vracanju na privatnovlasniCkaprava nad osnovnim sredstvima za proizvodnju.Druga је tendencija- autarkijskog zacahurenja. Ako bismoје provodili u praksi, njezini Ьi rezultati bili sve vece investicijebez odgovarajuceg poboljsanja Zivotnog standarda; umjestosveopceg pribl.izavanja prosjecnoj kapitalistickoj produktivnostirada i takmicenja s njom- stagnacija i padanje vlastiteproduktivnosti rada, а, s druge strane, porast objektivnihuvjeta za radanje i ucvrscenje birokratskih · odnosa. (Sovjetskiprimjer sve је to ocigledno dokazao.)Namece se pitanje: koji је stvarno socijalisticki put nаВеizgradnje?Prije nego sto moZemo odgovoriti na to pitanje, trebaistaCi sto u danim uvjetima postiZemo odredivanjem stopa akumulacijei fondova.Sto danas stvarno postiZemo odredivanjem stopa akumulacijei fondova? Nas odgovor moze na ovom mjestu predstavljatisamo kompleksan osvrt, а u kasnijim poglavljima pokusavatcemo ga kvantitativno razraditi.Prvo, postiZemo mogucnost plans'kog stvaranja novcanih imaterijalnih sredstava za onu kapitalnu izgradnju koja је udanom momentu kljucna. (Кasnije cemo se vracati na kvantitativnoi kvalitativno preciziranje pojma »kljucno«. Sada gaupotreЬljavamo u tekucem smislu rijeCi.) Ро samoj logici robnonovcanihprosjeka investicije Ьi u jednoj zaostaloj zemljimo.rale odlaziti u one grane gdje se momentano osjeca najvecaoskudica, а ne u one grane koje su za zamiSljeni privrednirazvitak zemlje najvaZnije. Metoda odredivanja stopa akumulacijei fondova, koja је istodobno metoda globalnog odredivanjanivoa cijena pojedinim vrstama artikala, sprecava to i, zadrZavajucivanjski robnonovcani princip, ruВi njegovu unu-. trasnju logiku jer stvara dovoljno sredstava za kljucnu kapitalnuizgradnju koja treba da prevlada ekonomsku samostalnostzemlje.Drugo, savladavanje robnonovcanih prosjeka odredivanjemstopa akumulacije i fondova uglavnom osigurava, u pogledupotrosnog fonda, princip socijalistickog ekvivalenta i svodi194' !!!1[:.-~Ј.na minimum mogucnosti i elemente medusobne eksploatacijeunutar samog radnog naroda. Prihvacanje logike robnonovcanihprosjeka bez njihova savladavanja putem stopa akumulacije·ifondova prouzro'kovalo Ьi bas obrnute posljedice.Trece- а u vezi s prvim i drugim - metoda stopa akumulacijei fondova omogucuje, s jedne strane, pun razvitak iporast opsega vanjske trgovine nase zemlje (dok ga је prijebirokratski naCin privredivanja kocio), а, s druge strane,usmjeruje taj razvitak na ekonomsko jacanje zemlje. Nesavladivanjerobnonovcanih prosjeka, prepuБtanje nase ekonomikestihiji, isto tako Ьi povecalo opci opseg vanjske trgovine,ali Ьi istovremeno, u usporednoj liniji, prouzrokovalo nadira:­nje tudeg kapitala i zauzelo pravac sve vece ekonomske zavisnostinаВе zemlje.Ponavljamo, stope akumulacije i fondova predstavljaju usvojoj ekonomsko-druStvenoj suБtini socijalisticku i planskusuprotnost prosjeenoj profitnoj stopi. Upravo time sto su na tlurobne proizvodnje i razmjene one uspostavljene, likvidirana јеlogika prosjeene profitne stope.U tom se pogledu djelovanje drZavnog viasniStva i druStvenogplaniranja, u danim okolnostima, nesumnjivo pokazalo kaoizvjestan drzavni monopol (ukoliko se cjelina druStvenih potrebaјо8 uvijek sukoЬljava s njegovim pojedinacnim potrebama).Cisto ekonomski gledajuci, mozemo kazati da u sada8njemsklopu drzavnog oblika druStvenog vlasniStva, upravljanja odstrane neposrednih proizvodaca i slobodnih cijena, imamoizvjesnu pojavu monopolistiCke rente Sto је uЬire drzava.Medutim, kao druStveni odnos ta је monopolisticka renta usuБtini suprotna onome sto је Ьilo kakva monopolisticka rentapredstavljala u kapitalizmu. U kapitalizmu ona se formiralakao dio viSka vrijednosti u smislu eksploatacije. U naВimokolnostima ona se formira kao druStveno akumulirani viSakrada u socijalistickoj drZavi koja ga upotreЬljava u druStvenokorisne svrhe, za kljucnu kapitalnu iizgradnju i druStvenefondove, vracajuci ga vecim dijelom, cim ga odredi, na uprav­Ijanje neposrednim proizvodacima.Sve u svemu - metoda stopa akumulacije i fondova osiguravaplansko, tj. smiSljeno razmatranje pitanja koje su investi-195