Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

om na zadatak zavr5avanja Petogodi.Snjeg plana, jos nece Ьitisasvim provedivo godine 1952, а u narednim godinama Ьit сеprovedivo sve viSe i viSe.)U koje се svrhe sluZiti relativno mali dio viska rada kojimсе upravljati drzava u ime socijalisticke zajednice?On се, uglavnom, sluZiti za dotacije za one grane industrijekoje prema objek;tivnim ekonomskim zakonima, u danim ekonomskimuvjetima, ne Ьi Ьile kadre da se u tolikoj mjeri razvijajukoliko је potrebno socijalistickoj zajednici. Тај се dioviSka r~da dalje sluZiti za opcedruStvene, odnosn:o opcedrzavnepotrebe, za izdrzavanje obrambenih snaga nаВе zemlje, drZavnogaparata itd. Konacno се taj dio viSka rada slU.Ziti za oneprosvjetne, kulturne i socijalne fondove koji saCinjavaju, zajednos platnim fondom, druStveni standard trudbenika, а kojimaupravlja i raspodjeljuje ih socijalisticka zajednica.Do sada su bile planirane sve investicije bez obzira na tojesu li bile Ьitne ili sporedne za nas dalji privredni razvitak,bez obzira na to је li ih, prema tome, trebalo planiratiiz jednog sredista ili se mogla dozvoliti slobodna inicijativaneposrednih proizvodaca.Za razliku od dosadasnje prakse, ubuduce се se drzavnimputem planirati samo osnovne investicije, prvenstveno investicijekoje su kljucne za dalji privredni razvitak zemlje, а sveostale Ьit се prepu.Stene' inicijativi privrednih organizacija iprivrednih udrШenja (vidi, prije svega, clan 11, tocku Ь nacrta»Zakona о planskom upravljanju narodnom privr~om«).Medutim, ni onim dijelom viSka rada koji se trosi u obavezne,to jest u kljucne investicije, nece upravljati iskljucivodrzava. Ona се njima djelomicno upravljati ukoliko se radiо, dotacijama da Ьi se te investicije mogle izvr5iti. Tamo gdjesu privredne organizacije sposobne da samostalno obavljajukljucne investicije, sredstvima kojima one upravljaju, one сеih i obavljati, samo се Ьiti obavezne da postignu odredenikapacitet u odredenom roku. Medutim, kako се ih obavljati- da li jeftinije ili skuplje, kojim се metodama, projektima itd.postici odredeni kapacitet, nacrti zakona prepustaju to samimprivrednim organizacijama i udruZenjima, na temelju njihovaautofinanciranja i rentabllnosti. Uostalom, nacrti novih privrednihzakona idu cak tako daleko da u ukupni prihod podu-1205-.·zeea ubrajaju i eventualne dotacije (vidi, prije svega, clan 10.nacrta »Zakona о fondu placa u prtvrednim poduzecima iudruZenjima«).Temja nacrta novih zakona da neposredni proizvodaCi uokviru opcih proporcija samostalno upravljaju sto vecim dijelomviSka rada narocito se jasno ocituje u usluZnim poduzeci-. ma, odnosno u onim kategorijama privrednih organizacija kojenastavljaju proces proizvodnje. Ona se ovdje toliko ociglednoocituje zЬog toga sto је ро prirodi tih poduzeca tehnicki obracunu njima jednostavniji nego u industrijskim privrednimorganizacijama. Tako, na primjer, clan 10. nacrta »Zakona оfondu placa u privrednim poduzecima i udruZenjima« isticeda se fond promjenljivih placa u trgovinskim, ugostiteljskimi drugim uslU.Znim poduzeeima sastoji od cistog prihoda poduzeeakoji se doblva kada se od ukupnih prihoda poduzecaodblju fond stalnih placa i ostali troskovi, dru.Stveni doprinosi fond obaveznih investicija. То, drugim rijecima, znaci datrgovinska, ugostiteljska i druga usluZпa poduzeca odvajaju udrzavnu Ьlagajnu od svoga potrebnog rada i viSka rada samodrustveni doprinos, а da svim ostalim potrebnim radom i viskomrada raspolaZи samostalno, naravno, pod odredenomkontrolom socijalisticke drZave.Medutim, i onim dijelom viska rada kojim upravlja u imesocijalisticke zajednice socijalisticka drzava ne upravlja viSe- kao sto је uglavnom bila dosadaВnja praksa - drZavniaparat. Тај је dio viSka rada i ро svojoj kolicini i ро svojojnamjeni, najprije i prije svega, odreden dru.Stvenim planovimakoje donose predstavnicki organi drzavne vlasti, tj. narodneskupstine, odnosno plenumi narodiiih odbora (clan 4.nacrta »Zakona о planskom upravljanju narodnom privredom«).Drugo, vlada FNRJ, vlade narodnih republika i narodniodbori duZni su da prijedloge dru.Stvenih planova, prijenego sto ih prihvate narodne skupstine odnosno narodni odbori,dostavljaju na miSljenje i primjedbe radnickim savjetima viSihprivrednih udrШenja, odnosno privrednih poduzeca i odgovarajucimorganima sindikalnih i zadruZnih organizacija, а veepri samom izradivanju prijedloga dru.Stvenog plana treba dapozivaju predstavnike radnickih savjeta na pretresanje nacrta121