Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

taka za druБtveni standard, pod uvjetom, naravno, da im nasidruStveni planovi osiguraju dovoljno velik udio u druStvenomviSku rada? Тај udio u drustvenom visku rada kojim l!i raspolagalekomune u stvari ne Ьi Ьiо nimalo otuden neposrednimproizvodaёima, nego Ьi Ьiо i on pod njihovom neposrednomkontrolom, naroёito djelovanjem komunalnog vijeca proiZvodaёa.Ako stvar ovako razmatramo, vidimo da se ёаk pod uvjetomvelikih oЪramЪenih izdataka zemlje, kao i izdataka zakljuёnu kapitalnu izgradnju, onaj dio drustvenog viSka radakoji neizЪjeZn.o treba da se prelijeva ispod neposrednog upravljanjaradnih kolektiva, radniёkih savjeta i komuna u drugerajone i druge republike, osjetljivo smanjuje u usporedenjus dosadasnjim administrativnim sistemom prosirene reprodukcije.2. То drustveno neophodno prelijevanje viSka rada ne trebada sc vrsi samo odredbama druБtvenih planova. Dio togprelijevanja moze se vrsiti i jednostavnim djelovanjem objektivnihekonomskih zakona. Ako, naime, osiguramo potrebnetehnicke uvjete, •Ьit се dio viSka rada, na ёiје upravljanje imajupravo poduzeca i komune, nesumnjivo stalno ulagan u bankujer se ne moze odmah upotrijeblti, а banka ga moze u jednomsmiSljenom i razradenom sistemu kreditiranja, dok on leZi neupotrijeЬljen,pozajmljivati kao kredit tamo gdje ga momentanotreba i gdje se dokaze rentabilnost njegova ulaganja.3. Dosadasnji sistem tzv. kljuёnih investicija zapravo је josuvijek budZetski, ра ma koliko god smo ga mi do sada pokusavali:r:aznoraznim naёinima reorganizirati. On је budZetskizato sto jos nije dovoljno uzet u obzir moment rentabilnosti iracionalnosti na temelju djelovanja objektivnih ekonomskihzakona, ne samo adm.inistrativnog odredivanja kad se radi оinvesticijama. Moment rentabilnosti i racionalnosti pri odredivanjukljuёnih investicija moze doci kod nas u cjelini do izrazajasmisljenim kreditnim sistemom Narodne banke. Naravno,kreditni sistem pretpostavlja anuitete i kamate. Sovjetski»teoretiёari« mogu, dakle, da dignu galamu kako kredit,anuiteti i kamate predstavljaju vracanje na kapitalistiёke metode.Тоёnо је, doduБe, da kredit, anuiteti i kamate odgovarajuро obliku robnoj proizvodnji i razmjeni. Medutim, mi se, s234-obzirom na nase niske proizvodne snage, robne proizvodnje irazmjene jos dugo ne mozemo odreci, ali se ta robna proizvodnjai razmjena ne vr5e vise na temelju kapitalistiёkih odnosaproizvodnje, nego na temelju socijalistickih, doduse jos kaoostatak staroga u novom, ali vec kao sredstvo i metoda · socijalistiёkeraspodjele. Prema tome kredit, anuiteti i kamatepredstavljaju staru metodu samo ро oЬliku, а ро sadrzaju tovise nisu. Кredit se daje na temelju drustvenog prisvajanjaviska rada i upotreЬljava se u drustvene svrhe, а mogu ga usmislu konkretnog upravljanja drustvenom imovinom iskoristavatiЬilo neposredni proizvodaёi, komune, Ьilo republikeitd. Anuitet se vraca u drustvene fondove viska rada, а ne privatnomprisvajaёu tudeg viska rada. U takvim uvjetima i samekamate predstavljaju iskljuёivo drustvenu kontrolu i osiguranjeda је drustveni visak rada koji је Ьiо dan nekojsocijalistiёkoj zajednici na neposredno upravljanje iskoristenracionalno, rentaЬilno, da on omogucava kamate koje kaotakve opet predstavljaju dio drustvenog viska rada. Mozenetko prigovoriti da Ьi trazene kamate od strane saveznihi drustvenih fondova, kad se radi о kreditiranju pojedinih zaostalihrepublika, mirisale na stari eksploatatorski naёin. S timese slazem, medjutim, ustrajem na kamatama Savezni drustvenifondovi mogu ih mirno ostaviti zaostalim republikama,odnosno rajonima da njima samostalno upravljaju. Medutim,one moraju postojati, inaёe nemamo automatske kontrole natemelju objektivnih ekonomskih zakona nad racionalnosti investicije.Ne tvrdim, naravno, da se sve sto ovdje istiёem moze uvestivec preko noci. Ne radi se о tome. Ali moramo imati kurs nasve to, tj. da stare metode ne zadrzavamo dulje nego sto to traziprijeka nU.Zda i da odmah napravimo korak dalje u uёvrscivanjui produЬljivanju nasih socijalistiёkih odnosa proizvodnjeёim nam to objektivni uvjeti budu dopustali. Upravo u tomei jest istinski socijalistiёki proces - stalno likvidiranje svegaonog sto Ьi moglo, ako Ьi trajalo predugo, stetiti uёvrscenju,produЬljivanju i daljem razvijanju socijalistiёkih odnosa proizvodnje.Svim tim mjerama u pogledu upravljanja viskom rada, upogledu sistema kreditiranja i investicija, mi cemo dati najёvr-235