Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

U vezi s radnickim savjetima, cije uspostavljanje zna.cigolem korak naprijed u izgradnji nаЗе socijalisticke demokracije,treba naglasiti da upravo zbog toga sto је sistem planskihi financijskih odnosa poduzeca medusobno kao i poduzecaprema drZavi ostao stari, u Ьiti drzavno-administrativni, radnickisavjeti, usprkos tome sto su pokazali golem napredak ipreuzeli inicijativu za upravljanje opcenarodnom imovinom iproizvodnjom, ipak se nisu mogli do kraja razviti jer se njihovrad mogao kretati samo u 'Okviru odozgo diktiranih planova.Tako је Ьilo dosadasnje stanje.Мislim da Ьi bilo nepravedno smatrati da smo odjednompostali pametniji i shvatili da stvari mogu sada Ьiti i drukcije.Kod nas је stari nacin administrativnog birokratizma poslijeoslobodenja i gotovo do danasnjih vremena Ьiо objektivnoneizbjezan jer smo ekonomski :!Zaostala zemlja s dubokomprivrednom disproporcionalnoscu, u fazi industrijalizacije u kojojје trebalo naprezati sve snage da se izgrade temelji buducepriwede, gdje је trebalo bas zbog toga naprezanja svih snagado stanovite mjere ugиSiti ekonomske zakone jer је to traziostari nacin planiranja i nasi uvjeti.Cinjenica da danas mozemo prijeci na razvijanje inicijativepoduzeca proizlazi iz druge cinjenice - iz cinjenice dasmo u dosadasnjoj borbl za Petogodisnji plan i industrijalizacijunase zemlje prilicno pobljedili i vec postigli onaj stupanjrazvitka materijalnih proizvodnih 'Silaga i industrijalizacijekoji od nas ne zahtijeva vise onako krut sistem, vec nam omogucavada prelazimo na vecu inicijativu odozdo.Kako се sada izgledati prema tim projektima ekonomskekategorije u novom planskom i financijskom sistemu? Pocetcu s poduzecem, odnosno s ujedinjenjem poduzeca, uglavnoms direkcijom i njezinim radnickim savjetom, jer znam da vasto najvise zanima. Na odnosu izmedu poduzeca i direkcijeneeu se zadrzavati jer је to posebna materija i pitanje је kolikoсе poduzece Ьiti potpuno slobodno u izvjesnim stvarima od direkcije,odnosno koliko се uprava poduzeca Ьiti prenesena naupravu direkcije. То је materija koja se ne moze odreditiopcim receptom, vec се Ьiti odredena izvjesnim opcim zakonimaza FNRJ i statutima pojedinih direkcija i r.adnickih savjetakoji mogu Ьiti razliёiti za razne direkcije i razne grane.102... L.11·.,,i1U nekim granama moze veza izmedu direkcije i poduzecablti ёvrsca, u drugima labavija, prema karakteru same granei poduzeca, sto zavisi od stupnja razvitka materijalnih proizvodnihsnaga i zajedniёkih interesa poduzeca u dotiёnoj grani.Dakle, о tome necu govoriti, nego cu govoriti о diferencijacijipoduzeca i ujedinjenih poduzeca u njihovoj povezanosti premadrZavnoj privrednoj upravi i drZ.avnom i opcedтuStvenom planu,odnosno financijskom sistemu i financijSkim. obavezama ukojima se nalazimo.Ono sto је novo u nasem financijskom sistemu jest to daсе poduzeca placati stanovit doprinos u drZ.avnu Ьlagajnu.Тај се doprinos Ьiti odredivan, kasnije cu govoriti na kojinaёin, na platni fond poduzeea. Princip се Ьiti da се taj iznosna isti platni fond u svakom poduzeeu Ьiti isti, bez obzira daје li to poduzece s visokim organskim sastavom fondova, svelikom mehanizacijom, s velikom produktivnoscu rada ili sniskim organskim sastavom fondova, s neznatnom mehanizacijomi s niskom produktivnoscu тада. Princip се dalje Ьiti da сеtaj doprinos Ьiti mnogo manji nego sto је prosjeёna stvarnaakumulacija, odnosno prosjeёni stvarni viSak rada u jednomnasem prosjeёnom poduzecu s prosjeёnom produktivnoscu rada.Dakle, prvo, za razliku od dosadasnjeg sistema gdje savviSak rada, osim platnog fonda koji predstavlja ·potreban rad,ide u driavnu Ьlagajnu gdje se ujedinjuje i iz nje ponovoraspodjeljuje, gdje, pre'ma tome, poduzeca nemaju u stvariudjela u raspolaganju viSkom rada, za razliku od toga u novomplanskom i financijskom sistemu samo се mali dio viSkarada ici u drzavnu Ьlagajnu ili, drugim ·rijeёima, vecinomviSka rada upravljat се sama poduzeea odnosno radni kolektivi,а samo malim dijelom viska rada upravljat се u ime socijalistiёkezajednice- socijalistiёka driava.U koje се svrhe slиZiti taj relativno mali dio viska radakojim се upravljati drzava u ime socijalistiёke zajednice? Sluzitсе uglavnom za dotacije onim granama industrije koje seро ekonomskim zakonima ne Ьi u tolikoj mjeri razvijale kolikoје momentano potrebno socijalistiёkoj zajednici. On се takoderkao. dotacija slиZiti poduzecima koja Ьi se brzo moglarazvijati, ali, s obzirom na momentani organski sastav fondo-103