Socijalizam i ekonomija - Učitelj neznalica i njegovi komiteti

tih osnovnih proporcija treba da se razvija maksimalna inicijativaneposrednih proizvodaca i komuna.Do sada smo u tom pogledu nesumnjivo napredovali i uciniliodlucujuci prijelom. Od nekadasnjeg administrativnog i birokratskogplaniranja stvarno smo presli na odredivanje takvihokvira odnosno osnovnih proporcija. Medutim, to ne znaci dase vec mozemo zadovoljiti sa sadasnjim stanjem razvitka testrane novoga privrednog sistema. Prije svega tzv. орсе proporcije,odnosno njihovo konkretno osiguravanje, ponekad sejos i bave sasvim nepotrebnim detaljima, sto predstavlja ostataknekadasnjeg Ьirokratskog planiranja i koci inicijativu neposrednihproizvodaca. Dalje, treba istaci da smo u samoj metodiciopcih proporcija, odnosno odredivanja toga sto u stvarijesu орсе proporcije i cime se dru8tveno ovladava objektivnimekono:r;nskim zakonima - jos uvijek priliCn.o primitivni i kruti.Jos upotreЬljavamo coskaste metode koje Ьi se mogle zamijenitielegantnijim, ра i jednostavnijim. Nedostaje svestranekompleksne analize i odgovarajuce komblnatorike, sto uglavnomizvire - mislim tu na na8e ekonomiste - iz nedovoljnogpoznavanja objektivnih ekonomskih zakonitosti - i birokratskogshvacanja da se naucno istraZivanje i naucno zasnovanakomblnatorika mogu zamijeniti administrativnim naredivanjem,odnosno da su jedanput prihvacene metode konacnaistina koju ne smijes povrijediti, а kamoli odbaciti, cim se pokazeneupotreЬljivom.Valja takoder naglasiti da se - s obzirom na pojedinerupe u novom privrednom sistemu, koje doduse prouzrokujurazne vrlo nepozeljne pojave, kao sto su, na primjer, suviseveliki krediti pojedinim poduzeeima, prevelike zarade pojedinihradnih kolektiva itd. - u drzavnom aparatu pojavljuju tendencijelikvidirati te rupe, time sto Ьi se vracali na stare»isku8ane« administrativne metode. Naravno, to Ьi Ьiо sasvimpogresan put. S nesto vise razrade na8e metџdike i kompleksnijegzahvacanja proЬlematike novoga privrednog sistema mozemospomenute rupe vrlo brzo likvidirati.Орсе proporcije moraju Ьiti automatski primjenjive na temeljuodgovarajucih zakonskih odredbl, а ne da bude njihovaprimjena rezultat primjenjive samovolje pojedinog administrativnogdrzavnog organa. Obaveze i prava radnih kolektiva i228komuna moraju Ьiti fЩ.sne za izvjestan bar godisnji period, jerinace, bez pravne sigunosti, nema mj\'!sta za samostalnu inicijativuneposrednih proizvodaca, а ona је preduvjet za istinskesocijalisticke odnose proizvodnje.Postoji tendencija da Ьivse administrativno odredivanjepojedinih drzavnill organa nadomjesti sada administrativnonaredivanje od strane Narodne banke. Time, naravno, ne ЬismoniSta dobili za nasu socijalisticku izgradnju, nego bismo samojedan Ьirokratski sistem nadomjestili drugim, mozda jos gorim.Drustveno-ekonomska karakteristika nasega bankovnog sistemasastoji se u tome da on predstavlja sveopce podru8tvljenjefinancijskih operacija, sto је vrlo velika socijalisticka prednost.prema sistemu privatnog kapitalizma. Medutim, nacelno miodbacujemo monopolisticko odlucivanje i svemoc banaka, ра iNarodne banke. Monopolisticko odlucivanje i svemoc banke neЬi bila karakteristika socijalizma, nego је to karakteristikamonopolistickog i drzavnog kapitalizma.U nasem sistemu banka ne moze Ьiti niSta drugo negodrustveno obra~unsko mjesto koje automatski primjenjuje, bezvlastitog odlucivanja, osnovne proporcije drustvenih planova iodgovarajuce zakonske odredbe i koje ne moze provoditi nikakvusamovolju nad neposrednim proizvodacima. Dru8tvenoodlucivanje о procesu proizvodnje i raspodjele, u smislu odnosnihproporcija i njihova osiguravanja stvar је vijeca proizvodacai predstavnickih organa radnog naroda, а ne banke.Zadatak је dalje izgradnje da se nadu takve tehnicke metodekoje iziskuje socijalisticki razvitak, а ne da se zbog postojece,jos krute, primitivne i nedovoljno tellnicke metode koci daljisocijalisticki razvitak.4. Stvarno drustveno prisvajanje viska rada i socijalistickodemokratsko upravljanje viskom rada.Odmall isticem da је formulacija koju sam sada dao formalnododuse tocna, ali da је stvarno nepotpuna jer se moze tumacitina vrlo razlicite, medusobno dijametralno suprotne nacine.Formalno su se s njome- prije no sto је Staljin oktroiraocudovisnu »likvidaciju potrebnog rada i viska rada u socijalizmu«- slagali i upotreЬljavali је i sovjetski Ьirokrati.Medutim, kako је to u sovjetskoj praksi? U sovjetskojpraksi citav visak rada (osim jednog dijela kolhoznog) prisvaja229