You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
28<br />
1.1.4 S’atza mala de sa pro<strong>po</strong>sta de una lìngua sarda a una norma sceti<br />
S’atza mala de una lìngua sarda a una norma sceti, mancai siat sceti una lìngua<br />
de aministratzioni in bessida, dda bieus, a parrimentu nostu, me is chistionis<br />
afatantis:<br />
a) no fait contu perunu de <strong>su</strong> tretu stòricu, culturali e econòmicu fatu de sa<br />
Sardìnnia me is ùrtimus duamilla annus, chi at <strong>po</strong>stu sa lìngua sarda, e, innantis de<br />
cussa, finsas <strong>su</strong> latinu a caminai, a oras <strong>po</strong> si partziri in dialetus, a oras <strong>po</strong> si auniri<br />
smenguendi-ndi e arrepranendi-ndi is diferèntzias;<br />
un’esempru de partzimentu ndi-ddu boddeus castiendi <strong>su</strong> tretu fatu de sa lìngua latina<br />
in Sardìnnia. Custa lìngua, faci a <strong>su</strong> I sèculu pustis de G.C., fut tocada in totu sa Romània<br />
de tramudaduras fonèticas mannas, bessendi, chi nosi <strong>po</strong>deus permiti <strong>su</strong> fueddu, prus<br />
moderna. Su matessi tretu de modernisadura <strong>su</strong> latinu ddu at fatu in Sardìnnia, foras de<br />
<strong>su</strong> Cabu de Su<strong>su</strong> (Barbària), aundi s’est aguantau antigu. Su prus esempru stravanau<br />
ndi-ddu bogaus de sa velari oclusiva <strong>su</strong>rda latina [k], comenti in centum [‘kentum], chi<br />
si fiat furriada in <strong>su</strong> Cabu de Bàsciu, che in totu sa Romània, in sa palatali africada <strong>su</strong>rda<br />
[tʃ], centum [‘tʃentum]. Ma <strong>su</strong> Cabu de Su<strong>su</strong> no si fut imbruscinau in sa chistioni de sa<br />
palatalisadura e duncas at aguantau s’oclusiva velari <strong>su</strong>rda [k];<br />
e duncas, de sa lìngua latina, chi in Sardìnnia fiat giai partzia aici, in duas bariedadis,<br />
no ndi <strong>po</strong>diat bessiri de seguru una lìngua sarda a una bariedadi sceti, ma,<br />
comenti est <strong>su</strong>tzèdiu, duas bariedadis de una matessi lìngua, una de <strong>su</strong> Cabu de<br />
Bàsciu chi narat centu e una de <strong>su</strong> Cabu de Su<strong>su</strong> chi narat chentu;<br />
un’esempru, <strong>po</strong> contras, de arrepranamentu de is diferèntzias de is dialetus,<br />
ndi-ddu boddeus de sa faina fata sena de pàsiu de prus de unu sèculu de is cantadoris,<br />
campidane<strong>su</strong>s e logudore<strong>su</strong>s, chi funt arrennèscius a ndi pesai, a stravanadura, unu<br />
Campidane<strong>su</strong> sceti e unu Logudore<strong>su</strong> sceti;<br />
imoi, sa faina de smusciadura de is diferèntzias de is dialetus (campidane<strong>su</strong>s<br />
a un’atza e logudore<strong>su</strong>s a s’àtera), est <strong>su</strong> chi tenit oi in cumoni sa stòria<br />
linguìstica de Sardìnnia, o, mellus, est <strong>su</strong> tretu chi est faendi oi sa lìngua sarda,<br />
ca est fatu: 1. in duus Logus diferentis (Cabu de Bàsciu e Cabu de Su<strong>su</strong>); 2. in<br />
sa matessi ora;<br />
in prus <strong>su</strong> traballu ddu faint: 1. sena de si-ndi incurai giai nemus, siat de <strong>su</strong><br />
mundu acadèmicu, in Sardìnnia e in <strong>su</strong> mundu, siat de <strong>su</strong> mundu <strong>po</strong>lìticu; 2. de<br />
bàsciu e no de pitzus, chi iat a bolli nai ca <strong>su</strong> traballu est bòfiu e apretziau de una<br />
basi <strong>po</strong>pulari, chi est a) prus che àteru de is biddas o de <strong>su</strong> sartu; b) fata <strong>su</strong> prus<br />
de pastoris e traballadoris de sa terra; c) manna meda, forsis de <strong>su</strong> 90% de is chi<br />
màtziant <strong>su</strong> <strong>sardu</strong> dònnia dii; d) sena de tenni boxi me arràdius, TV e giornalis; e)<br />
foras de scolas e universidadis;<br />
sa LSC, prus de sa LSU, no est intrendi <strong>po</strong> fai tretu impari a sa lìngua sarda; <strong>po</strong><br />
contras, si-nci scudit apitzus, che un’arroca manna, strechendi a totus e furriendi sa<br />
stòria a francas a <strong>su</strong><strong>su</strong>;<br />
impag. Nuovo 28<br />
9-03-2009, 19:06