30.04.2013 Views

Ainas po su sardu - DOMU

Ainas po su sardu - DOMU

Ainas po su sardu - DOMU

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

28<br />

1.1.4 S’atza mala de sa pro<strong>po</strong>sta de una lìngua sarda a una norma sceti<br />

S’atza mala de una lìngua sarda a una norma sceti, mancai siat sceti una lìngua<br />

de aministratzioni in bessida, dda bieus, a parrimentu nostu, me is chistionis<br />

afatantis:<br />

a) no fait contu perunu de <strong>su</strong> tretu stòricu, culturali e econòmicu fatu de sa<br />

Sardìnnia me is ùrtimus duamilla annus, chi at <strong>po</strong>stu sa lìngua sarda, e, innantis de<br />

cussa, finsas <strong>su</strong> latinu a caminai, a oras <strong>po</strong> si partziri in dialetus, a oras <strong>po</strong> si auniri<br />

smenguendi-ndi e arrepranendi-ndi is diferèntzias;<br />

un’esempru de partzimentu ndi-ddu boddeus castiendi <strong>su</strong> tretu fatu de sa lìngua latina<br />

in Sardìnnia. Custa lìngua, faci a <strong>su</strong> I sèculu pustis de G.C., fut tocada in totu sa Romània<br />

de tramudaduras fonèticas mannas, bessendi, chi nosi <strong>po</strong>deus permiti <strong>su</strong> fueddu, prus<br />

moderna. Su matessi tretu de modernisadura <strong>su</strong> latinu ddu at fatu in Sardìnnia, foras de<br />

<strong>su</strong> Cabu de Su<strong>su</strong> (Barbària), aundi s’est aguantau antigu. Su prus esempru stravanau<br />

ndi-ddu bogaus de sa velari oclusiva <strong>su</strong>rda latina [k], comenti in centum [‘kentum], chi<br />

si fiat furriada in <strong>su</strong> Cabu de Bàsciu, che in totu sa Romània, in sa palatali africada <strong>su</strong>rda<br />

[tʃ], centum [‘tʃentum]. Ma <strong>su</strong> Cabu de Su<strong>su</strong> no si fut imbruscinau in sa chistioni de sa<br />

palatalisadura e duncas at aguantau s’oclusiva velari <strong>su</strong>rda [k];<br />

e duncas, de sa lìngua latina, chi in Sardìnnia fiat giai partzia aici, in duas bariedadis,<br />

no ndi <strong>po</strong>diat bessiri de seguru una lìngua sarda a una bariedadi sceti, ma,<br />

comenti est <strong>su</strong>tzèdiu, duas bariedadis de una matessi lìngua, una de <strong>su</strong> Cabu de<br />

Bàsciu chi narat centu e una de <strong>su</strong> Cabu de Su<strong>su</strong> chi narat chentu;<br />

un’esempru, <strong>po</strong> contras, de arrepranamentu de is diferèntzias de is dialetus,<br />

ndi-ddu boddeus de sa faina fata sena de pàsiu de prus de unu sèculu de is cantadoris,<br />

campidane<strong>su</strong>s e logudore<strong>su</strong>s, chi funt arrennèscius a ndi pesai, a stravanadura, unu<br />

Campidane<strong>su</strong> sceti e unu Logudore<strong>su</strong> sceti;<br />

imoi, sa faina de smusciadura de is diferèntzias de is dialetus (campidane<strong>su</strong>s<br />

a un’atza e logudore<strong>su</strong>s a s’àtera), est <strong>su</strong> chi tenit oi in cumoni sa stòria<br />

linguìstica de Sardìnnia, o, mellus, est <strong>su</strong> tretu chi est faendi oi sa lìngua sarda,<br />

ca est fatu: 1. in duus Logus diferentis (Cabu de Bàsciu e Cabu de Su<strong>su</strong>); 2. in<br />

sa matessi ora;<br />

in prus <strong>su</strong> traballu ddu faint: 1. sena de si-ndi incurai giai nemus, siat de <strong>su</strong><br />

mundu acadèmicu, in Sardìnnia e in <strong>su</strong> mundu, siat de <strong>su</strong> mundu <strong>po</strong>lìticu; 2. de<br />

bàsciu e no de pitzus, chi iat a bolli nai ca <strong>su</strong> traballu est bòfiu e apretziau de una<br />

basi <strong>po</strong>pulari, chi est a) prus che àteru de is biddas o de <strong>su</strong> sartu; b) fata <strong>su</strong> prus<br />

de pastoris e traballadoris de sa terra; c) manna meda, forsis de <strong>su</strong> 90% de is chi<br />

màtziant <strong>su</strong> <strong>sardu</strong> dònnia dii; d) sena de tenni boxi me arràdius, TV e giornalis; e)<br />

foras de scolas e universidadis;<br />

sa LSC, prus de sa LSU, no est intrendi <strong>po</strong> fai tretu impari a sa lìngua sarda; <strong>po</strong><br />

contras, si-nci scudit apitzus, che un’arroca manna, strechendi a totus e furriendi sa<br />

stòria a francas a <strong>su</strong><strong>su</strong>;<br />

impag. Nuovo 28<br />

9-03-2009, 19:06

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!