Bijlage 15 Archeologie - ruimtelijkeplannen.enschede.nl ...

BAAC bv Aanvullend Archeologisch Onderzoek Enschede, Usseler es
boerderijen vaak nogmaals verplaatst werden. Daarnaast vond er een samentrekking van
boerderijen plaats, zodat er aan de randen van de akkercomplexen kleine gehuchten
ontstonden. In Twente komen vooral veel esnederzettingen in de vorm van een kransesdorp
voor. Deze zijn gelegen op vrij grote, geïsoleerde zandopduikingen, die bijna geheel door de
es in beslag worden genomen. Rond de Usseler Es is een zone met huiskampen aanwezig,
met daarop boerderijen. Deze huiskampen hebben typische namen, die vaak eindigen op
“ink”. Deze uitgang betekend hetzelfde als enk. In de buurt van de onderzoeksgebieden
komen namen voor als Geerdink, Harberink, Afink, Roosink en Nyhuis. In deze krans van
huiskampen moet waarschijnlijk het oudste akkerland gezocht worden, de es is vermoedelijk
pas later in gebruik genomen. De bezitsspreiding van het akkerland op de es is gering, de
akkers lagen in de buurt van de boerderij. Dit wijst er op dat de boerderijen al aanwezig
waren toen de es werd aangelegd.
Boven op de es zijn tenslotte twee gedenktekens aanwezig. Een vlierstruik herinnert aan de
doortocht van Prins Maurits in 1597. Naast de struik is een monument geplaatst ter
herinnering aan de succesvolle ruilverkaveling van 1941.
Afb. 2: monument ruilverkaveling.
1.4 Archeologische gegevens 5
Tot 1994 waren er in ARCHIS geen vondsten, waarnemingen of archeologische terreinen
opgenomen van de Usseler Es. Tijdens de aanleg van de A35 in 1994 zijn door de AWN en
A.D. Verlinde sporen uit de Midden IJzertijd aangetroffen. Het gaat hierbij kringgreppels en
nederzettingssporen. Circa 800 meter ten westen van deze vindplaats zijn tijdens de aanleg
van de snelweg eveneens nederzettingssporen aangetroffen. Hier zijn sporen van een
boerderij met spieker gevonden, alsmede Laatmiddeleeuws aardewerk.
In 2004 volgde een uitgebreid onderzoek door BAAC, bestaande uit een bureauonderzoek,
een oppervlaktekartering en een karterend booronderzoek. 6 De resultaten van het
bureauonderzoek zijn gedeeltelijk verwerkt in dit hoofdstuk. De bodemkartering leverde
weinig bruikbare vondsten op. Het meeste materiaal bestond uit post-middeleeuws
aardewerk en recent puin. Een enkele locatie vertoont een verhoogde concentratie vondsten,
wat kan duiden op een aangeploegde vindplaats in de ondergrond. Het booronderzoek laat
zien dat in ruim 40% van de boringen archeologische indicatoren aanwezig zijn. De
indicatoren aardewerk en vuursteen zijn vrijwel alle aangetroffen in de B- of C-horizont. Dit
duidt er op dat de aangeboorde vindplaatsen goed zijn afgedekt door het aanwezige esdek.
Uit de boringen wordt duidelijk dat de bewoning zich in alle tijden heeft geconcentreerd op de
hogere delen van het terrein. Er zijn per periode wel verschuivingen zichtbaar, waarbij het
opvalt dat tot de Middeleeuwen de bewoning zich voornamelijk op en tegen de hoge
grondmorene bevond, terwijl later ook de dekzandruggen aan de westzijde bewoond
raakten.
In november 2004 is net ten noorden van de A35 een gasleiding aangelegd. Het leidingtracé
is archeologisch begeleid door RAAP. Op een diverse plaatsen werden sporen aangetroffen,
waaronder nederzettingssporen uit de Vroege of Midden IJzertijd en een greppel uit de
Vroege Middeleeuwen.
Tussen november 2004 en januari 2005 heeft ADC ArcheoProjecten een waarderend
proefsleuvenonderzoek uitgevoerd in het plangebied. Hierbij zijn, verspreid over het
plangebied, 163 proefsleuven van 15 x 4 meter aangelegd. Voor een aantal terreinen was
geen betredingstoestemming, de hier geprojecteerde putten zijn komen te vervallen.
Het onderzoek heeft aangetoond dat de grootste bewoningsdichtheid zich op de westflank
van de hoge grondmorene bevond. Het gaat hierbij om vondsten en sporen uit de periode
Late Bronstijd tot en met Late Middeleeuwen. Er lijkt slechts voor de 2 de en 3 de eeuw een
5 Kenemans 2005, Schorn2004.
6 Schorn 2004.
Concept versie 4 augustus 2008 6