Bijlage 15 Archeologie - ruimtelijkeplannen.enschede.nl ...

aangelegd. De putten 63, 65 en 69 vertonen
een identieke profielopbouw. Het gehele terrein
waarop deze putten zijn gelegen is volledig
uitgevlakt. Verschillen in het
oorspronkelijke reliëf zijn niet of nauwelijks
meer zichtbaar, in tegenstelling tot op de rest
van de Usseler es.
4.3 Interpretatie
De basis van de Usseler es wordt gevormd
door relatief grofzandige afzettingen. Vooraf
werd verondersteld dat deze afzettingen
gestuwd zouden zijn. Hoewel tijdens de
opgraving slechts zeer beperkt inzicht is verkregen
in de diepere ondergrond zijn geen
aanwijzingen gevonden voor stuwing.
Vermoedelijk is sprake van fluvioglaciale of
proglaciale afzettingen. De eerste betreffen
afzettingen die onder het ijs zijn gevormd,
bijvoorbeeld kames, de tweede betreffen
afzettingen die voor het ijs zijn gevormd, bijvoorbeeld
sandrs. Beide type afzettingen
worden in het algemeen gevormd door
smeltwaterrivieren met een vlechtend
patroon. Deze afzettingen zijn gevormd toen
het landijs zich terugtrok aan het einde van
het Saalien. Gezien de grote reliëfverschillen
lijkt een fluvioglaciale afzetting meer voor de
hand te liggen dan een proglaciale afzetting.
Beide zijn op basis van de huidige waarnemingen
echter theoretisch mogelijk. Gezien
het beperkte aantal waarnemingen mag stuwing
als oorzaak van de reliëfverschillen
vooralsnog niet volledig worden uitgesloten.
Het sterk tot uiterst siltige zand dat de grofzandige
afzettingen over vrijwel de gehele
Usseler es lijkt te bedekken wordt gekenmerkt
door het voorkomen van cryoturbate
verschijnselen zoals involuties en vorstwiggen.
Deze afzetting is in de verschillende
profielen verschillend ontwikkeld. Voor zover
bekend is de dikte steeds min of meer gelijk.
Hoewel een interpretatie als keileem voor de
hand ligt gezien de veronderstelling van een
drumlin zoals aangegeven in het rapport van
BAAC, betreft het gezien de afwezigheid van
stuwingsverschijnselen vermoedelijk geen
keileem maar een eolische afzetting. Het
grind en de grote keien die zich in deze laag
bevinden kunnen vanuit de onderliggende
laag door opvriezing in deze laag terecht zijn
gekomen. De morfologie van deze laag is
vooralsnog onbekend. Op een aantal plaatsen
is deze laag aangetroffen in de opgravingsputten
maar op een aantal plaatsen ook
niet. Waarschijnlijk bevindt deze laag zich
hier op een dieper niveau. De morfologie van
deze laag is om twee redenen belangrijk. Ten
eerste bepaalt deze laag de hydrologie van
de Usseler es in sterke mate. Zo is bijvoorbeeld
het hoogste punt van de Usseler es
minder geschikt geweest voor landbouw vanwege
een relatief slechte waterhuishouding.
Ten tweede geeft het verloop van deze laag
ook het verloop van de onderliggende laag
weer zodat een idee kan worden verkregen
van de genese van het onderliggende landschap.
Over het gehele terrein is dekzand afgezet.
Uitsluitend in put 139 ontbreekt dit dekzand.
Het dekzand is over het algemeen goed
gesorteerd en matig afgerond. Het zand is in
vergelijking met bijvoorbeeld het dekzand in
Drenthe en Noord-Brabant relatief mineraalrijk.
Het dekzand is daarom waarschijnlijk
overwegend van lokale herkomst. De dekzandruggen
die zijn aangegeven in het westelijk
deel van het plangebied komen
duidelijk naar voren in de reliëfkaart van
BAAC. Deze ruggen komen ook in het proefonderzoek
duidelijk naar voren. Put 41 en 45
zijn op het hogere deel van één van deze
ruggen gelegen terwijl de putten 31 en 45 op
de flanken zijn gelegen. Ook de dalvormige
laagte die op de geomorfologische kaart is
aangegeven aan de zuidoostzijde komt in de
profielen duidelijk naar voren, met name bij
de putten 349 en 353. Het pakket sterk en
uiterst siltig zand aan de basis van het profiel
lijkt hier iets dikker te zijn. Mogelijk
betreft het hier afzettingen in een beekdal. In
het algemeen is de textuur in de dalen siltrijker
dan op de ruggen en de plateaus.
Over het gehele terrein komen verschillende
bodemtypen voor. Opmerkelijk is dat op
grote delen van de Usseler es het oorspronkelijke
bodemprofiel grotendeels in tact is. In
een enkel profiel is het nagenoeg volledig in
tact (put 191). Daarnaast is in een aantal
putten aan de basis van de es een oude
akkerlaag aanwezig. Vooralsnog is het onduidelijk
met welke periode van bewoning deze
laag geassocieerd dient te worden. Wanneer
de verbreiding van deze laag bekend is kan
de ontwikkeling van de Usseler es beter in
kaart worden gebracht. Op basis van de uitgevoerde
profielopnamen is het aannemelijk
dat het doen van een dergelijke analyse op
de Usseler es mogelijk is. Ook het booronderzoek
zoals uitgevoerd door BAAC wijst
hierop. Deze laag bevat veel verkoold materiaal.
Op basis van macroresten uit deze laag
is het mogelijk een indicatie te krijgen van
het moment waarop deze bodems in cultuur
zijn geweest. Deze geven een indicatie voor
de ouderdom van de daarboven gelegen
eerdlagen. De bodems variëren van laar- tot
haarpodzolen, daarnaast komen bodems met
verbruiningshorizonten voor en bodems met
een geringe mate van klei-inspoeling.
ADC ArcheoProjecten Rapport 413 Enschede, Usseler Es
18