Bijlage 15 Archeologie - ruimtelijkeplannen.enschede.nl ...

2 Achtergrond
2.1 LANDSCHAP
2.2 ONDERZOEK
De Usseler Es behoort landschappelijk gezien tot de oostelijke zandgebieden. Op
de hoge, droge delen van dit landschap (zoals in de Usseler Es) was in principe
akkerbouw mogelijk. Echter, vaak was de natuurlijke vruchtbaarheid niet
afdoende, waardoor bemesting noodzakelijk was. Deze mest werd geleverd door
runderen en schapen. Een dergelijke gemengde bedrijfsvoering leidde tot het
ontstaan van dorpen en gehuchten die binnen hun territoria zowel kleinere en
grotere akkercomplexen (kampen, essen, enken, engen, akkers, kouters of velden)
als wei- en hooilanden (maden, etsels, groezen, beemden of groenlanden)
bezaten.
In het algemeen kan het volgende gezegd worden over de Pleistocene
zandgebieden in het zuiden en oosten van Nederland. Tot in het midden van de
19 e eeuw werden aanzienlijke delen van de dorpsterritoria ingenomen door bossen
en heidevelden. Het bos fungeerde als houtleverancier en de nattere
heidegebieden als turfleverancier. Daarnaast werden de gebieden gebruikt als
weidegrond voor het vee. De heide werd gemaaid en vermengd met mest op de
akkers gebracht. Later werden plaggen heide gestoken zodat een deel van de
toplaag van de bodem werd meegenomen. Gedurende de jaren ontstond zo een
dikke, donkere, humushoudende laag op de akkers: het esdek. Mogelijk al in de
Middeleeuwen maar zeker in de 18 e eeuw ontstonden de zogenaamde potstallen.
Door verdiepte stallen te maken waar de mest werd opgespaard en vervolgens
werd vermengd met plaggen, werd op een effectievere en meer doelmatige wijze
gebruik gemaakt van de beschikbare mest. 1 De esdekken die tijdens dit proces
ontstaan dekken de ondergrond af en beschermen als zodanig archeologische
resten mochten die aanwezig zijn.
Tijdens de aanleg van de A35 in de jaren ’90 zijn prehistorische resten uit de
IJzertijd in de vorm van een voorraadschuurtje en voorraadkuilen aangetroffen,
alsmede resten uit de Middeleeuwen. In één van de voorraadkuilen is verbrand
graan gevonden, dat een beeld gegeven van voedselopslag in de IJzertijd.
In 2004 heeft BAAC bv een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in de
Usseler Es. De resultaten suggereren de aanwezigheid van nederzettingssporen uit
een lange periode vanaf de oude steentijd tot en met de Middeleeuwen (voor een
1 Vervloet 2000.
1048 Afweging archeologische beheersmaatregelen Usseler Es, Enschede ArcheoLogic 9