De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

126
de verzorgingsstaat herwogen
procent van de bewoners tevreden is met de hoeveelheid zorg en de bejegening
van het personeel, maar ook blijkt dat veertig procent vindt dat de zorg gehaast
plaatsvindt en dat er te weinig persoonlijke aandacht is. De meerderheid kan niet
zelf bepalen wanneer hij of zij opstaat; dertig procent niet wanneer hij of zij naar
het toilet gaat. Verpleeghuizen halen bovendien vaak de zelf gestelde doelen niet.
Tekenend is dat ook het personeel ontevreden is. Ze vinden zelf dat ze tekortschieten
(zie Brancherapporten Ministerie van vws 2005 en onderzoek Nivel
2003). Veel van het professionele tekort heeft te maken met de kwantitatieve en
kwalitatieve achteruitgang van de personeelsbezetting, terwijl de ‘zorgzwaarte’
alleen maar is toegenomen. In tien jaar tijd is het aantal verzorgenden in een
verpleeghuis gehalveerd, terwijl ze meer taken kregen (Van der Geest 2005,
p. 44).
Zorg op maat
Een vierde ontwikkeling ligt in het verlengde van de vorige: er is sprake van een
voortdurend zoeken naar hoe de cliënt een meer adequate plek kan krijgen binnen
zijn of haar behandeling en verzorging. De medische ontwikkelingen geven wel
aan wat tot de mogelijkheden behoort, maar lang niet in alle gevallen dicteren ze
ook ondubbelzinnig wat er moet gebeuren; vaak is er sprake van ruimte voor
verschillende invullingen van de behandeling. Dat geldt in sterke mate voor de
care: cliënten in deze sector weten soms letterlijk beter wat goed voor hen is dan
de hulpverleners met wie ze te maken hebben. Het geldt tot op zekere hoogte
echter ook voor de curatieve zorg – ook daar gaat het er lang niet altijd om met de
beste behandeling een ziekte te genezen: veel beslissingen zijn ook in deze sector
gericht op het draaglijk maken van een fysieke beperking, en bij de vraag hoe dat
moet, kunnen cliënten een belangrijke rol spelen. Eenvoudige schema’s voldoen
hier niet. Verzorgen gaat vaak over mensen wier leven dagelijks en langdurig
onderhoud behoeft. Het gaat om de dagelijkse psychische, emotionele, praktische
en sociale steun voor mensen die afhankelijk zijn van anderen (vgl. Daly en Lewis
1998; Knijn en Kremer 1997; Mol 2005; Heijst 2005). Nog anders gezegd: verzorgen
is de zoektocht naar het goede leven van mensen met fysieke, mentale of
sociale beperkingen. En goede professionele zorg wordt dan ook steeds meer een
coproductie met de zorgbehoeftige. De professional weet nooit precies hoe een
ander zich voelt en kan niet inschatten wat goede zorg is zonder de informatie en
de welwillendheid van de patiënt (Sennett 2003). Omgekeerd kan de patiënt niet
alles weten, en hij of zij weet het ook niet altijd beter.
De komende decennia zal het dus zaak zijn om de zorg mee te laten ontwikkelen
met een verder stijgende kwaliteitsnorm, die zich ook zal vertalen in een roep om
meer onderhandelingsruimte voor de cliënt.
5.3 de opgaven
De financiële opgave
Dat de aanstaande vergrijzing van de bevolking toekomstige generaties met oplopende
lasten confronteert, was al langer duidelijk (o.a. wrr 1999). Om daarover