De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

168
de verzorgingsstaat herwogen
dit geval vooral voor burgers – al krijgen werkgevers ook een financieel belang,
omdat de mogelijkheid geïntroduceerd is om met korting collectieve contracten
aan te bieden.
6.5.4 nieuwe verantwoordelijkheden voor het middenveld?
De sociale zekerheid heeft dus een dubbele beweging meegemaakt. Enerzijds is
ze verstatelijkt – de gelden van de sociale fondsen tellen bijvoorbeeld mee voor
het EMU-saldo. Anderzijds is ze ook deels geprivatiseerd en zijn werkgevers en
werknemers weer meer eigen risico gaan lopen. Is deze wat ambigue rol van
werkgevers en werknemers en hun organisaties in de verzorgingsstaat toekomstbestendig?
Er zijn goede argumenten om de vraag niet zozeer te benaderen in
termen van principes (van wie is de sociale zekerheid?), als wel in pragmatische
termen waarbij verantwoordelijkheden en de mogelijkheid tot beïnvloeding aan
elkaar worden gekoppeld. Ook als de overheid principiële verantwoordelijkheid
houdt om voor alle burgers een stelsel van inkomensdervingsverzekeringen te
garanderen, ligt het immers voor de hand om de partijen die invloed hebben op
het beroep dat op dergelijke verzekeringen wordt gedaan, prikkels te geven die
bijdragen aan gepast gebruik.
Een relevante vraag is vervolgens wie die partijen precies zijn: individuele werkgevers
en werknemers, of eerder hun organisaties op bedrijfstakniveau, of op het
niveau van landelijke organisaties van werkgevers en werknemers? Relevant is
hier dat in de moderne economie het belang van specifiek vakmanschap, uit te
oefenen in een specifiek bedrijf, in een specifieke bedrijfstak, gradueel afneemt.
Dit impliceert dat de materiële grenzen tussen bedrijfstakken enigszins vervagen,
en de arbeidsmarktmobiliteit tussen sectoren toeneemt (Bovenberg 2005a,
p. 126). Daardoor neemt de rol van sectoren/bedrijfstakken in onze economie
eerder af dan toe. Werkgevers en werknemers zijn echter van oudsher op dit
middenniveau het sterkst georganiseerd: hier worden cao’s afgesloten, pensioen-
en andere regelingen uitgevoerd, enzovoorts. Een verdere verschuiving van
verantwoordelijkheden naar individuele werknemers en werkgevers enerzijds en
landelijke organisaties anderzijds ligt op termijn dan ook in de rede.
6.6 de verzekeringsfunctie geëvalueerd
6.6.1 inleiding
Wanneer we de analyses uit de vorige paragrafen met elkaar in verband brengen,
ontstaan de contouren van een schets van de verzekeringsfunctie voor de komende
decennia. Zo moeten we de verzekering plaatsen in het licht van het feit dat
Nederland steeds welvarender is geworden: hebben we nog wel dezelfde behoefte
aan verzekering als in het verleden (par. 6.6.2)? Voorts moeten we de ontwikkeling
van de verzekeringsfunctie evenzeer plaatsen in het licht van de huidige en
toekomstige uitdagingen (par. 6.6.3).