De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

verheffen: investeren in een zachtmoedige meritocratie
lingscriteria die de onderwijsinspectie hanteert, zodanig aan te passen dat ze
risicomijdend gedrag van de zijde van scholen niet langer stimuleert. In combinatie
met wettelijke beperkingen op het aantal malen dat mag worden gedoubleerd,
leiden de huidige beoordelingscriteria enerzijds tot koudwatervrees bij
scholen om leerlingen van lagere scholingsniveaus toe te laten, en anderzijds tot
een preventieve ‘afstroom’ van leerlingen naar lagere scholingsniveaus om de
prestatiecijfers van de school niet negatief te belasten met doublures. Vanuit
verheffingsperspectief bezien verdient het aanbeveling om leerlingen ruimere
mogelijkheden te bieden om een juiste leerweg te vinden en tijdelijke tegenvallers
op te vangen.
Ten aanzien van de uitvalproblematiek geldt dat het om een (deels) geconstrueerd
probleem gaat. Bovendien staat de maatschappelijke beroering over het hoge
percentage uitvallers haaks op de betrekkelijk soepele toegang tot werk die de
Nederlandse arbeidsmarkt ook aan uitvallers biedt. Het verdient dan ook aanbeveling
om de notie van een startkwalificatie weer te gebruiken zoals ze oorspronkelijk
was gemunt, namelijk als een doel dat thuishoort in een perspectief van
permanente educatie. Gezocht zou moeten worden naar een instrumentarium
dat uitvallende leerlingen het recht geeft om in een later stadium van hun carrière
alsnog een kwalificatie te behalen die gelijkwaardig is aan de huidige startkwalificatie.
Daarmee wordt niet alleen beter beantwoord aan de vaak wat afwijkende
leertrajecten die dit type leerlingen in de praktijk volgt, maar wordt ook tegemoet
gekomen aan de grotere ‘overbodigheidsrisico’s’ die lager geschoolde werknemers
lopen. Een start zou gemaakt kunnen worden door in cao’s niet meer te
spreken over een beloningsniveau dat gekoppeld is aan leeftijd, maar aan kwalificatieniveau.
Jongeren die na enkele jaren mbo een aanbod krijgen om ergens
te gaan werken – en dat gebeurt veelvuldig in perioden van hoogconjunctuur,
terwijl dat in de statistieken verschijnt als schooluitval – hebben dan een prikkel
om alsnog, bijvoorbeeld in deeltijd of na een paar jaar, hun opleiding af te maken.
Kortom: niet ‘schooluitval’ is het probleem, de geringe ‘schoolterugkeer’ is
dat.
Verder vereist verheffing via het onderwijs in een geïndividualiseerde en geïnternationaliseerde
samenleving meer ruimte voor differentiatie en verschil dan
momenteel als regel bestaat. Tegen de achtergrond van een toenemende diversiteit
aan talenten en een groeiende onzekerheid over de effectiviteit van bestaande
identificatie- en ontplooiingsinstrumenten past bescheidenheid. Een manier
waarop deze bescheidenheid gestalte kan krijgen, is door het toestaan van een grotere
diversiteit in pedagogische doelen en didactische methodieken. Naarmate de
diversiteit van de Nederlandse bevolking als gevolg van migratie en individualisering
groeit, dienen ook de instrumenten waarmee verschillende talenten worden
geïdentificeerd en tot groei worden gebracht diverser te zijn. De relatief bescheiden
mate waarin aandacht op maat voor zowel excellerende als achterblijvende
leerlingen vorm krijgt, volgt deze ontwikkeling onvoldoende. Hoewel de decentrale
structuur van het Nederlandse onderwijs zich in principe goed leent voor het
entameren van proefondervindelijke experimenten met verschillende leermetho-
213