De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

Verheffen
Tegenover de afgenomen noodzaak om het verzekeringsprogramma verder te
herzien en de noodzaak tot heroriëntatie binnen het zorgprogramma van een
uitvoerings- en betaalbaarheidsprobleem naar een beschikbaarheids- en tijdsvraagstuk,
staat de (nog) grotere uitdaging om de verheffingsfunctie nieuw leven
in te blazen. Nederland is een land dat in de opbouw van zijn verzorgingsstaat het
accent heeft gelegd op ouderen: zij hebben, verhoudingsgewijs, genereuze voorzieningen
en inkomensregelingen. Dat geldt voor de publieke regelingen, zoals
blijkt uit de omvang van de ouderenzorg en de aow, maar vooral ook voor de
(semi-)private bezittingen, zoals huizenbezit, vermogen en pensioenaanspraken.
Vergeleken met andere Europese landen kennen Nederlandse ouderen ook significant
minder armoede.
De zorg voor kinderen steekt daar, in internationaal opzicht, echter mager bij af.
De omvang van verlofregelingen voor ouders is beperkt, en kinderopvang is in
Nederland laat en inhoudelijk weinig ambitieus van de grond gekomen. Het
Nederlandse onderwijs presteert alleszins redelijk, maar de publieke uitgaven aan
onderwijs en gezinsbeleid liggen hier lager dan in vrijwel alle eu-15 landen, en
zelfs twintig procent lager dan in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en België.
Klachten over personele bezetting, leermiddelen, de matige kwaliteit van schoolgebouwen
en onderhoud zijn in Nederland dan ook veelvuldig te horen. In vergelijkend
perspectief is het gemiddelde opleidingsniveau van de Nederlandse
bevolking niet hoog en blijft de duur van onderwijsdeelname achter bij de ons
omringende landen. Nederland staat met enkele mediterrane landen bovenaan de
oecd-lijst als het gaat om het aantal jongeren dat zonder startkwalificatie de
school verlaat. Om de Lissabondoelstellingen te halen zou dit percentage in 2010
gehalveerd moeten zijn. Alhoewel veel van deze jongeren op enig moment toch
wel werk weten te vinden – zeker in perioden van hoogconjunctuur – blijft de
kwaliteit van de banen waar ze toegang toe hebben beperkt, zeker omdat tweedeen
derdekansonderwijs in Nederland onvoldoende ontwikkeld is. Nederland
investeert – na de mediterrane landen – het minste in bedrijfsspecifieke opleidingen.
Meer nog dan hoge schooluitval is in Nederland de lage schoolterugkeer het
probleem. Kortom, onze ambitie op dit vlak moet omhoog en kan omhoog.
Aan ambitie heeft het in de tweede helft van de vorige eeuw te veel ontbroken.
We zijn genoegen gaan nemen met middelmaat – op individueel niveau, maar
ook op het niveau van het onderwijssysteem als geheel. Het is dan ook zaak om
de hele onderwijskolom opnieuw te bezien vanuit de vraag of deze mensen maximaal
aanzet om hun capaciteiten te ontwikkelen. Er zijn namelijk substantiële
verheffingstekorten aan te wijzen. De meeste aandacht dient daarbij uit te gaan
naar kinderen, vaak van allochtone afkomst, die aan de basisschool beginnen met
leerachterstanden van vaak meer dan een jaar. Vergelijkend onderzoek leert dat
hun achterstand voor een belangrijk deel te voorkomen valt. Goede stimuleringsprogramma’s
blijken voorschoolse achterstand met de helft tot twee derde terug
te kunnen brengen, mits ze voldoende intensief worden aangeboden en ouders er
bij worden betrokken. De inzet moet dan ook zijn om te zorgen dat kinderen die
conclusie
253