De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

128
de verzorgingsstaat herwogen
binden), waarna de andere opties gaandeweg geagendeerd kunnen worden (vgl.
Studiegroep Begrotingsruimte 2006, p. 31). Tegelijkertijd kan gezocht worden
naar manieren om eigen betalingen in de zorg te relateren aan de prestaties van de
zorgaanbieders; met name in de sfeer van wonen en dienstverlening kan aan een
meer kostenconforme private financiering inhoud worden gegeven. Dat biedt
tegelijkertijd de mogelijkheid om gaandeweg het palet aan zorg verder te differentiëren:
een vastgesteld en collectief verzekerd basispakket voor de zorg, met
private betalingen voor woon- en dienstverlening. Nederland lijkt – via het
Persoonsgebonden Budget – vooral begonnen met een variant waarbij de huishoudelijke
zorg in toenemende mate losgemaakt wordt uit het collectieve pakket.
Het scp (2004/Timmermans en Woittiez) verwacht dat in de toekomst deze
vorm van zorg veel gebruikt zal gaan worden.
De personele opgave
In personele zin ligt de oplossing (nog) verder weg. We zagen al dat volgens de verkenningen
op lange termijn bij ongewijzigd beleid alle schoolverlaters in de zorg
zouden moeten gaan werken. Alsof dat al niet moeilijk genoeg is, komen er enkele
complicerende factoren bij. Zo is er in algemene zin een opwaardering van het
opleidingsniveau nodig. Steeds meer mensen zijn hoogopgeleid en willen graag
zorg op maat. Door die ontwikkelingen zal de opleidingscapaciteit voor de totale
groep met tien procent moeten toenemen, concludeert het onderzoeksbureau
Prismant (2005). Complicerend is bovendien dat zorg een minder aantrekkelijke
werkplek voor jongeren lijkt te worden; met name jonge vrouwen zijn minder
enthousiast om in de zorg te gaan werken dan een tijd geleden. Nu al zien we dat
veel mensen die wel een zorgopleiding volgen, uiteindelijk niet in de zorg gaan
werken. Het werk wordt gepercipieerd als zwaar, en beloning en carrièreperspectief
als beperkt. Daar komt nog bij dat de vergrijzing van het personeelsbestand in
de zorgsector geleidelijk ook meer vervanging gaat vergen. Vanaf 2008 zijn er
daarom kraptes aan personeel in de zorg te verwachten, een tendens die na 2015
versterkt zal doorzetten. Dit probleem zal zich in het bijzonder manifesteren in de
ouderenzorg.
Voor deze situatie is geen eenvoudige oplossing voorhanden. Tot op heden wordt
er langs verschillende lijnen geprobeerd om het probleem in ieder geval te adresseren.
Een deel van de antwoorden wordt gezocht in de kwaliteit van het personeelsbeleid:
de instroom verhogen door forse wervingsinspanningen en meer
stageplaatsen, het zittende personeel behouden of later laten uittreden, het
beroep aantrekkelijker maken door betere primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden,
het ziekteverzuim verminderen, en de deeltijdfactor vergroten. Een
deel van het antwoord wordt ook gezocht in een andere beroepenstructuur:
betere functiedifferentiatie en de introductie van nieuwe beroepen. Nog een deel
van het antwoord wordt gezocht in efficiencyverbetering. Voor een deel is dat
mogelijk door in de financieringsstructuur van de zorg meer prikkels tot innovatie
in te bouwen; iets wat nu maar beperkt het geval is. Ten slotte liggen er mogelijkheden
in de introductie van nieuwe technologie. In de cure-sector gaan de
gedachten dan altijd onmiddellijk uit naar hightech, maar in de care-sector is