De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

verbinden: overbruggen van sociale afstand
Ten derde is een urgent verbindingsprobleem de tegenstelling tussen autochtonen
en niet-westerse migranten, en dan met name migranten uit islamitische
landen. Veel Nederlanders geven momenteel in onderzoek aan bang te zijn voor
moslims. Ze zien migranten als less deserving als het gaat om de verzorgingsstaat
en hebben vaak het gevoel dat ze niet willen integreren. Bovendien voelen
sommige groepen allochtonen zich ook steeds meer vervreemd van autochtonen
(gpd/Motivaction 2006; SCP 2005a, p. 53 e.v.). Nationale overheden beschikken
over relatief weinig beleidsinstrumenten om interetnische verbindingen te
stimuleren. In belangrijke mate is dat een historische erfenis die te maken heeft
met de eigenaardigheden van de migratiestroom in kwestie. De arbeidsmigranten
van de jaren zestig en zeventig waren in eerste instantie als tijdelijke ‘gasten’ bedoeld.
Het duurde tot het begin van de jaren tachtig voordat het besef doordrong
dat deze migranten niet meer zouden vertrekken, maar eerder sterk in aantal
zouden groeien. Sindsdien is er een zoektocht gaande naar instrumenten die
kunnen worden ingezet om de omvang van de migrantenstroom af te zwakken;
een zoektocht die soms sterk ideologische boventonen kreeg, waarbij eenzijdig
van allochtonen gevraagd wordt zich te verbinden, en oplossingen niet altijd
even goed doordacht zijn. Met enige urgentie wordt daarom ingegaan op de vraag
wat de meest effectieve instrumenten zijn om de verbindingsfunctie van de
verzorgingsstaat beter vorm te geven.
Vanwege bovengenoemde tegenstellingen staat de verbindingsfunctie van de
verzorgingsstaat opnieuw in de belangstelling. In het licht van de toenemende
functionele afhankelijkheden tussen mensen – kenmerkend voor het samenspel
van ontwikkelingen dat sociologen aanduiden met ‘modernisering’ – zijn zowel
‘verbindingstekorten’ als ‘verbindingsoverschotten’ onwenselijk. Onder het
eerste wordt verstaan een gebrek aan overstijgende groepsrelaties (bridging) en
onder het tweede een te sterke groepsidentificatie die de groep voor buitenstaanders
niet meer toegankelijk maakt (bonding). Het gaat dus in het vervolg
niet om het stimuleren van hechte gemeenschappen tout court, maar eerder
om het creëren van communities lite, bestaande uit een subtiele mix van ‘sterke’
en ‘zwakke’ banden, in de termen van dit hoofdstuk, van groepsidentificatie en
groepsdoorlaatbaarheid. Dit betekent dat er feitelijk twee deelopdrachten zijn.
Enerzijds gaat het om het ‘verlichten’ van zware gemeenschappen en anderzijds
om het ‘verdichten’ van lichte gemeenschappen (Duyvendak en Hurenkamp
2004).
De opzet van dit hoofdstuk is als volgt. In paragraaf 2 wordt nader ingegaan op de
aard van de verbindingsfunctie om er criteria uit te destilleren die kunnen helpen
bij het identificeren van verbindingstekorten en -overschotten. In de paragrafen
3, 4 en 5 worden vervolgens de hiervoor geïdentificeerde potentiële breuklijnen
langsgelopen in een poging om hun ernst en omvang vast te stellen, en om na te
gaan welke beleidsopties er zijn om verdere verwijdering tegen te gaan en eventueel
ontstane breuklijnen te helen. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een
conclusie (paragraaf 6).
221