De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

meestal niet voldoende. Tal van maatschappelijke actoren hebben hier een rol.
De overheid moet de opdracht juist een gedeelde opdracht maken waarbij ze intelligente
coalities met maatschappelijke organisaties aangaat. De overheid speelt
daarbij soms de rol van aanjager en coach, soms die van regisseur, en af en toe die
van opdrachtgever.
De mate van verantwoordelijkheid van de overheid met betrekking tot verheffen
is omgekeerd evenredig met de leeftijd van de betrokkenen. Het vermijden van
grote achterstanden op jonge leeftijd door het tot stand brengen van een breed
palet van kinderopvangvoorzieningen waarin de voor- en vroegschoolse educatie
is geïntegreerd, is daarbij urgent. Ook het verbeteren van de kwaliteit van het
basisonderwijs en het (v)mbo, past in deze lijn. Het universitair onderwijs kent
behalve maatschappelijke ook duidelijk grote persoonlijke baten. Het ligt dan
ook in de rede dat de extra investeringen die nodig zijn voor de jongere leeftijdsgroepen,
tot op zekere hoogte gefinancierd worden door in het tertiair onderwijs
het profijtbeginsel nader inhoud te geven. Dat kan bijvoorbeeld langs lijnen die
daarvoor in Schotland en Australië zijn ontwikkeld, waar academici die dankzij
hun studie boven een bepaald inkomensniveau komen, via additionele belastingen
een deel van hun studiekosten terugbetalen.
De gewenste verantwoordelijkheidsverdeling voor verbinden is zo mogelijk een
nog complexer vraagstuk. Een probleem is dat in dit geval de verantwoordelijkheid
niet alleen diffuus ligt, maar ook weinig gevoeld wordt. Voor een deel komt
dat doordat vele (publieke en private) partijen hierbij een rol spelen, en de overheid
slechts zelden een formele (doorzettings)macht heeft. Het is daarom van
belang om de publieke verantwoordelijkheid helderder te gaan benoemen. Juist
omdat verbinden gaat om het met elkaar in verband brengen van zoveel verschillende
personen, instituties en regelingen, ligt het voor de hand hier vooral een
meer ruimtelijke benadering te kiezen. Daarbij zou aangesloten kunnen worden
op de manier waarop de laatste jaren op lokaal niveau burgemeesters en wethouders
het als hun taak definieerden om verbinding tot stand te brengen. Zij
ervaarden niet alleen een maatschappelijk gemis op dat gebied, maar meenden
ook dat zij die taak verder inhoud moesten geven, ook al hadden ze daarvoor geen
dekkend wettelijk instrumentarium. Tekenend is dat deze ambitie door alle
partijen heen valt terug te vinden en vaak gedragen werd door colleges die breed
waren samengesteld. Opdat deze ontwikkeling meer kracht krijgt, zou ten
behoeve van de verbindingsfunctie verder inhoud gegeven kunnen worden aan
de verzorgingsstad, ter aanvulling van de verzorgingsstaat. Of, om het adequater
uit te drukken: de ‘verbindingsstaat’ vereist een ‘verbindingsstad’. Zo ligt het
voor de hand om de verantwoordelijkheid voor jeugdigen niet te verspreiden
over vele partijen, maar deze primair te leggen bij de gemeente. Verantwoordelijkheid
is daarbij niet hetzelfde als uitvoering: uitvoering kan goed aan partijen
worden gedelegeerd, ook op een hoger schaalniveau dan dat van de gemeente.
Het ligt ook voor de hand dat vrijheid ontstaat om middelen op het terrein van
kinderopvang, onderwijs en huisvesting zo in te zetten dat ze daadwerkelijk
bijdragen aan verschillende vormen van menging. Dat kan de vorm aannemen
conclusie
261