De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

In de tweede plaats moeten informele zorgers serieus genomen worden als medeprofessional.
Hun ervaringen, mogelijkheden en ideeën verdienen een plaats in
de wijze waarop de zorg verleend wordt. Het gaat dan niet louter meer om de
relatie tussen professional en cliënt, maar om de driehoeksrelatie patiënt,
professional en mantelzorger (zie Twigg en Atkin 1994: Kremer 2000; Van der
Lyke 2000; rvz/Struijs 2006). Kortom: voor het behoud en de kwaliteit van
informele zorg past terugtreding van formele zorg niet, integendeel. Wat in de
toekomst nodig is, is professionele zorg aangepast aan de noden van informele
zorg. Minder formele zorg biedt dus geen oplossing voor de toekomst; informele
zorg gedijt slechts als er daarnaast voldoende formele zorg bestaat.
5.4.4 arbeid en zorgbeleid
verzorgen: veilig stellen van verzorgingscapaciteit
Hoe zal informele zorg zich in de komende decennia ontwikkelen, en hoe is dat
te beïnvloeden? Zoals gezegd, is het percentage mantelzorgers in Nederland sinds
1991 vooralsnog niet afgenomen. Ook zijn er weinig aanwijzingen van een afnemende
bereidheid om te zorgen: zorg wordt met grote vanzelfsprekendheid gegeven
(De Boer 2005; Bureau Veldkamp 2004). Ouders verwachten zelfs minder
zorg van hun kinderen dan hun kinderen bereid zijn te geven (Van Gaalen 2005).
Veel mensen willen graag zorgen, maar dan gaat het niet om langdurige, intensieve
zorgtaken, maar om lichte taken die het dagelijks leven ondersteunen. Toch
is de vraag reëel of er in de toekomst nog mogelijkheden zullen zijn om die zorg
te geven, gezien de sterke toename van de arbeidsdeelname van vrouwen, en het
belang van een toenemende arbeidsparticipatie van ouderen.
Vooralsnog blijkt uit Europese vergelijkende studies naar informele zorg (Spiess
en Schneider 2002; Sarasa 2005) en de Nederlandse praktijk (Knijn en Liefbroer
2004; scp/De Boer 2005) dat mantelzorg en arbeidsdeelname goed samen kunnen
gaan. Dat valt ook te zien als de eerdere tabellen over het percentage zorgverleners
worden vergeleken met tabel 5.4 over arbeidsdeelname van oudere vrouwen.
In landen als Zweden, Denemarken, Noorwegen en met name Engeland is de
arbeidsdeelname van oudere vrouwen relatief hoog, maar het percentage mantelzorgers
ook. Vrouwen zijn blijkbaar bereid om naast werken ook zorg te geven.
Toch geldt ook hier dat er waarschijnlijk wel een negatief verband is tussen intensieve
arbeidsdeelname en intensieve zorg. Hoe meer uren gezorgd wordt, hoe minder
uren gewerkt. Zeker een hoge zorglast – bijvoorbeeld van meer dan veertien
uur per week – heeft een effect op de hoeveelheid vrouwen die werken, en op het
aantal uren dat gewerkt wordt (Spiess en Schneider 2002; Sarasa 2005). Deeltijdarbeid
en deeltijdzorg kunnen goed samengaan, zo blijkt, mits er gezocht wordt naar
manieren om de zorgtaken te verlichten en om zorgvragers minder te laten doen.
Kan dat?
Zorgende mannen
Een eerste mogelijkheid ligt in de verhoging van de inzet van mannen. Zoals gezegd,
zorgt slechts 8,8 procent van de mannen in 2003; dat is (slechts) 0,7 procent
135