De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

verheffen: investeren in een zachtmoedige meritocratie
Wel succesvol daarentegen waren de convenanten die onder auspiciën van het
ministerie van szw werden gesloten tussen arbeidsbureaus en mkb Nederland.
Na een moeizame start zijn uiteindelijk in korte tijd meer dan veertigduizend
werkzoekende migranten bij kleine en middelgrote ondernemingen geplaatst.
Evaluatiestudies leren dat het succes vooral te danken was aan de intensieve begeleiding
van de sollicitanten door ter zake kundige intercedenten (Berkhout et
al. 2001). Hoewel de kritiek van het scp en anderen op de passieve houding van
het kabinet gedurende de jaren van recessie in grote lijnen terecht is (scp 2003,
p. 305 e.v.), is het niet zozeer het einde van de positieve-actie-wetgeving dat
betreurd moet worden, alswel het projectmatige karakter van de convenanten.
Als gevolg daarvan is de lokale kennis die de tijdelijk ingehuurde intercedenten
van zowel de vraag- als de aanbodkant van een moeilijk segment van de Nederlandse
arbeidsmarkt verworven hadden achteloos teloor gegaan, terwijl deze juist
in een periode van economische neergang goede diensten had kunnen bewijzen.
Het verdient dan ook aanbeveling om te zoeken naar meer structurele equivalenten
van deze convenanten.
Daarnaast is ook hier een pleidooi op zijn plaats voor een serieuzer antidiscriminatiebeleid.
Hoewel er voldoende indicaties zijn van discriminatie op de arbeidsmarkt,
ontbreekt het aan een adequaat instrumentarium onterechte bevoordeling
en benadeling bij de allocatie van posities over werknemers tegen te gaan. Een
actiever opsporend en signalerend beleid, aangevuld met de mogelijkheid om
effectieve sancties op te leggen, al dan niet in de vorm van een stevigere wettelijke
basis voor de Commissie Gelijke Behandeling, zou kunnen bijdragen aan
een verdere meritocratisering van de arbeidsmarkt.
Momenteel zien we een beleid dat vooral inzet op culturele integratie als oplossing
van dreigende maatschappelijke ‘ontbinding’ zonder dat echter de sociaaleconomische
voorwaarden daarvoor zijn gerealiseerd; het dreigende gevolg is dat
culturele tegenstellingen eerder worden verscherpt, met ‘ontbinding’ als
uitkomst. Dit geeft des te meer aan dat het zaak is om een goede analyse te maken
en om daarop een evenwichtig beleidsprogramma te enten.
7.5 conclusie: naar een zachtmoedige meritocratie
Ook al oogt het voorafgaande wellicht als een voornamelijk instrumenteel pleidooi
voor de optimalisering van de verheffingsfuncties van de Nederlandse
verzorgingsstaat, de ontwikkeling in de richting van een ‘diplomacratie’ die dat
in de hand lijkt te werken, is om meerdere redenen ongewenst. In een ‘diplomacratie’
is het behaalde certificaat, als indicator van vaardigheden en competenties,
in een groeiend aantal economische sectoren bepalend voor de toegang tot maatschappelijke
posities, die op hun beurt inkomen, vermogen, residentie, sociaal
netwerk, huwelijkspartner, status en zelfs het sociaal-economische succes van
het nageslacht bepalen en daarmee van grote betekenis zijn voor welbevinden,
gezondheid en mortaliteit. Oftewel, de beloningen in één specifieke maatschappelijke
arena, namelijk diploma’s in de onderwijsarena, fungeren als cruciale
217