De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

140
de verzorgingsstaat herwogen
informele zorg plaatsvindt. In Zweden is men overigens terughoudender geworden
met deze vorm van betaling (Tjadens et al. 2005). De mantelzorgers zouden
vaker overspannen en ziek worden door de druk van het reguliere arbeidscontract
en het morele imperatief binnen de zorgrelatie. In Finland zullen er nationale
regels geformuleerd gaan worden in verband met de grote lokale ongelijkheid.
Ten slotte wordt wel eens geopperd om mantelzorg te faciliteren via een spaarregeling,
zoals nu via de levensloopregeling in principe ook mogelijk is. Bij een
dergelijke modaliteit is het idee dat mensen individueel kunnen sparen om later
voor een zieke partner of ouder te kunnen zorgen. De implicatie van zo’n grotendeels
individuele regeling zou een fundamentele omslag betekenen in het
denken over ouderenzorg. Van een collectieve verantwoordelijkheid in de jaren
zestig en zeventig zou zorg voor ouderen zomaar weer een individuele beslissing
en – vooral – een individuele investering worden. Gezien de ervaring met verlofregelingen
die geen financiële compensatie bieden, moeten de verwachtingen
ten aanzien van het feitelijke gebruik erg bescheiden zijn. De aan de levensloopregeling
voorafgaande Wet op Verlofsparen – die sterk lijkt op de huidige – werd
al nauwelijks gebruikt: slechts zes procent van de werknemers deed eraan mee.
Meestal waren dat mensen die wat ouder waren – jonge mensen met kinderen
spaarden zeker niet – en werd het verlof vooral gebruikt voor vroegpensioen en
langere vakanties. Zorg werd nauwelijks genoemd als reden om het spaarsaldo
op te nemen; tijd voor hobby’s wel (Van Luijn en Keuzekamp/scp 2004).
Vrouwen zullen daarbij nog vaker verlof opnemen om te zorgen dan mannen.
Daardoor kunnen ze minder sparen voor vrije tijd of scholing. Mannen zullen
hun spaartegoed vaker gebruiken om vervroegd te kunnen uittreden en van vrije
tijd te genieten. De vraag is of dat een gewenste ontwikkeling is; het levert in
ieder geval niet de gewenste zorgcapaciteit op die in de toekomst nodig is.
5.4.5 enkele subconclusies
Hoe de informele zorg in de toekomst te behouden? Dat lukt in elk geval niet
door de hoeveelheid formele thuiszorg te verminderen: juist het bestaan van
professionele zorg maakt het mogelijk ook informeel te zorgen. Het heeft de
voorkeur om meer mensen bereid te vinden die minder zorgen. Dat betekent een
formele thuiszorg die indien nodig de informele zorg overneemt en serieus
neemt als mededeskundige, in combinatie met regelingen die in de toekomst de
combinatie van zorg en arbeid (beter) mogelijk maken.
Al met al lijkt het Engelse systeem met een uitkering op basis van de sociale
zekerheid een te magere regeling. De Nederlandse spaarloonregeling zal evenmin
soelaas bieden om de toekomstige behoefte aan mantelzorg te helpen vervullen.
Het Nederlandse zorgverlof is te beperkt vormgegeven om fundamenteel meer
zorgcapaciteit te kunnen genereren. Dat laat de optie open om of deze regeling
breder te maken, of over te gaan op een model waarbij er sprake is van tijdelijke