De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

sprake van structurele onderbenutting, dat wil zeggen: zijn er bevolkingsgroepen
die stelselmatig uitvallen of in de onderste regionen van het bestel terechtkomen?
Maar niet alleen ‘verheffingstekorten’ zijn van belang, ook ‘verheffingsoverschotten’.
Waar kunnen inefficiënties en andere vormen van verspilling worden
geïdentificeerd? Waar zou het onderwijsbestel in principe toe kunnen met
minder publieke middelen omdat er meer private middelen in te zetten zijn?
7.2.1 de prestaties van het Nederlandse onderwijs
Hoewel het lastig is om de prestaties van verschillende onderwijssystemen internationaal
te vergelijken, blijkt het Nederlandse onderwijsbestel op de enkele
gestandaardiseerde internationale tests die er zijn, goed tot uitstekend te scoren.
Uit de driejaarlijkse pisa-testen die de Organisatie voor Economische Samenwerking
en Ontwikkeling (oecd) sinds 2000 onder 4.500 tot 10.000 leerlingen
per deelnemend land afneemt om zicht te krijgen op de lees- en rekenvaardigheden
van vijftienjarigen, scoort Nederland uitstekend. Op het vlak van wiskunde
staat Nederland derde, achter Finland en Zuid-Korea.
Op het gebied van leesvaardigheden staan Nederlandse leerlingen op de zevende
plaats, na respectievelijk Finland, Zuid-Korea, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland
en Ierland. En op het vaardigheidsgebied natuurwetenschap scoort Nederland
een vierde plaats, na (weer) Finland, Zuid-Korea, Japan en Australië (oecd 2005;
ocw 2005). Deze goede prestaties zijn des te opmerkelijker als wordt bedacht dat
de Nederlandse uitgaven aan onderwijs relatief laag zijn. In 2004 bedroegen de
totale uitgaven 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dit ligt onder
het EU-gemiddelde (5,4 procent) en het oecd-gemiddelde (5,6 procent) en ook
beduidend onder de uitgaven van landen als Frankrijk (6,1 procent), België (6,4
procent), en het Verenigd Koninkrijk (5,9 procent). Met recht kon de minister van
ocw dus in haar reactie op de laatste Education at a glance van de oecd schrijven
dat de effectiviteit van het Nederlandse onderwijs afgemeten aan de verhouding
tussen kosten en opbrengsten groot is (Ministerie van ocw 2005).
Zo op het eerste gezicht is er dus weinig aan de hand. De kwaliteit van het Nederlandse
primaire onderwijs (want dat is wat deze tests hoofdzakelijk meten) is
internationaal gezien uitstekend en voldoet daarmee in grote lijnen aan onze
verheffingseisen. Dat wil echter niet zeggen dat er niet ook (grote) knelpunten
zijn in het Nederlandse onderwijs. Hieronder zullen wij deze per onderwijsfase
langslopen.
7.2.2 voorschoolse educatie: voorbij de opvang
verheffen: investeren in een zachtmoedige meritocratie
Internationaal bestaat consensus over het belang van goede voorschoolse educatie
(oecd 2001). Goede, kwalitatief hoogstaande voorschoolse educatie is niet
alleen noodzakelijk om uitval en ontwikkelingsstoornissen in een vroegtijdig
stadium te kunnen identificeren, maar ook om de reproductie van sociaal-economische
ongelijkheden door (te) vroege sortering zoveel mogelijk tegen te gaan.
187