De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

204
de verzorgingsstaat herwogen
dan de helft van alle doctoraalbullen aan vrouwelijke studenten uitgereikt, en
betreft meer dan veertig procent van alle promoties vrouwelijke promovendi
(cbs 2004; scp/cbs 2004, p. 44 e.v.). Problematischer is dat deze stijging van de
arbeidsparticipatie van vrouwen vrijwel geheel voor rekening komt van deeltijdbanen.
Ook hoogopgeleide vrouwen laten door hen verworven kenniskapitaal
gedurende minder uren renderen dan hun mannelijke evenknieën doen. Dit is
niet alleen vanuit collectief perspectief bezien een verheffingstekort, maar sluit
evenmin aan bij de wensen van veel vrouwen zelf, die, zo blijkt uit survey-gegevens
(scp 2004), graag wat meer uren zouden willen werken (en mannen minder),
zij het niet in voltijd.
Belangrijker is de vraag op welke plek binnen de functiehiërarchie (her)intredende
vrouwen terechtkomen. Is dat overwegend aan de bovenkant of juist
vooral aan de onderkant? In het eerste geval blijft het investeringsverlies beperkt
tot kwantitatieve tekorten (meer uren), terwijl er in het tweede geval tevens
sprake is van kwalitatieve tekorten (overscholing). Hoewel het opleidingsniveau
van jongere vrouwen dat van mannen weinig ontloopt, geldt dat niet voor oudere
generaties. Dat betekent dat het opleidingspeil van vrouwen op geaggregeerd
niveau nog altijd lager is dan van mannen. Dit is een van de verklaringen voor de
(geringe) oververtegenwoordiging van vrouwen in de lagere functiecategorieën
en hun (forsere) onderrepresentatie in de twee hoogste functiecategorieën. Toch
is sinds de jaren negentig sprake van een sterke verbetering van de benutting van
het vrouwelijke kenniskapitaal. Was in 1995 slechts 26 procent van de wetenschappelijke
beroepsbeoefenaren vrouw; in 2002 was dat percentage gestegen tot
33. Eenzelfde beeld vertoont het aantal vrouwelijke managers. Ook daar is sprake
van een duidelijke stijging, en wel van 14 procent naar 25. Hier moet echter bij
worden aangetekend dat deze groei zich voornamelijk beperkt tot publieke sectoren
als onderwijs, openbaar bestuur en gezondheids- en welzijnszorg. In de particuliere
sector is het aandeel vrouwelijke managers nog altijd laag en staat de
ontdekking van het kenniskapitaal van vrouwen dus nog in de kinderschoenen
(cbs 2004; scp/cbs 2004, p. 63 e.v.; Van Zanten 2006).
Allochtonen
De tweede groep die heeft geprofiteerd van de banengroei in de jaren negentig
zijn de niet-westerse migranten die in groeiende getale Nederland bevolken.
Bedroeg de werkloosheid onder migranten in 1990 nog zo’n 24 procent, in 2002
was dat gedaald tot circa negen procent (scp 2003). Niet alleen absoluut, ook relatief
was er gedurende de jaren negentig sprake van een duidelijke verbetering.
Was de werkloosheid van migranten in het begin van de jaren negentig nog vier
keer zo hoog als onder autochtonen, tien jaar later was dat verminderd tot het
drievoudige. Anders dan in het geval van vrouwen wier arbeidsmarktpositie
gedurende de recente recessie (2002-2005) verder verbeterde, lijken migranten
echter zwaarder getroffen door de werkloosheid. Inmiddels bevindt het werkloosheidspercentage
van niet-westerse allochtonen zich weer op het niveau van
het midden van de jaren negentig, te weten 16,1 procent (scp/wodc/cbs 2005;
cbs 2006c).