De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

62
de verzorgingsstaat herwogen
betalen. Ten derde hebben hoogontwikkelde verzorgingsstaten nu eenmaal te
maken met een politiek gewenst voorzieningenniveau dat beperkingen oplegt
aan hun mogelijkheden om mee te doen aan belastingconcurrentie. Waar het
niveau van die voorzieningen steeds meer op elkaar gaat lijken, iets wat in hoofdstuk
4 nog verder geadstrueerd zal worden, is er ook een vanzelfsprekende
impuls om belastingen meer op elkaar af te stemmen.
Conclusie
Belastingconcurrentie heeft geleid tot convergentie. Tegelijkertijd is er sprake
van een reële convergentie van sociale systemen. Dat heeft verschillende consequenties.
Allereerst zal de roep toenemen om verdere multilaterale coördinatie
van belastingbeleid binnen de oecd en de eu (Griffiths en Klemm 2004).
Belangrijker echter is dat deze convergentie in de praktijk betekent dat de eigen
budgettaire en fiscale manoeuvreerruimte van landen beperkter is geworden. Er
vindt dan wel niet de gevreesde race to the bottom plaats, maar er is in de overzienbare
toekomst ook weinig ruimte voor een substantiële groei van de publieke
uitgavenquote.
3.3 externe uitdaging: europese economische en
politieke integratie
Economische internationalisering biedt kansen voor welvaartsvergroting, maar
beperkt ook de mogelijkheden om door nationale sturing nadelige neveneffecten
van toenemende economische verwevenheid op te vangen. Het internationaliseringsproces
heeft daarmee ook invloed op de vormgeving van nationale verzorgingsstaten.
Dankzij de economische en politieke internationalisering is het
traditioneel sterk nationaal getinte overheidsgezag zich geleidelijk en deels sluipenderwijs
gaan verspreiden over meer verschillende publieke, en ook private,
actoren op lokale, regionale, nationale, inter- en bovennationale niveaus. Er zijn
meer uiteenlopende vormen en lagen van bestuur (governance) ontstaan. Op
meerdere niveaus wordt beleid gemaakt en het beeld van relevante institutionele
kaders en netwerken is aanzienlijk complexer geworden (Held en McGrew 2004,
p. 9; wrr 2003, p. 25).
De eu springt daarbij het meest in het oog als regulerend kader. Maar ook op andere,
vooral mondiale niveaus dienen zich politieke en juridische verbanden aan
die de toekomst van verzorgingsarrangementen kunnen beïnvloeden (denk aan de
doorwerking van internationale boekhoudregels, dekkingsgrondslagen voor pensioenfondsen,
Europese aanbestedingsregels, etc.)(vgl. Sassen 2005). In het kader
van dit hoofdstuk richten we ons in het bijzonder op de invloed van de eu op
de (ruimte die er is voor een Nederlandse) verzorgingsstaat. We zullen de invloed
analyseren langs vier sporen die deze invloed volgt: budgettaire spelregels, bindende
regelgeving, uitspraken van Europese Hof en ‘open’ beleidscoördinatie.
Budgettaire regels
In de eu zijn met de totstandkoming van de interne markt nationale economische
grenzen goeddeels verdwenen, en met de introductie van de Europese Monetaire