De verzorgingsstaat herwogen - Wetenschappelijke Raad voor het ...

158
de verzorgingsstaat herwogen
hoogte en duur waren dat. Ofschoon generieke ontwikkelingen zoals economisch
herstel, loonmatiging en privatisering een grotere betekenis hebben gehad
dan het totaal van de beleidsingrepen, kleuren deze laatste toch in hoge mate
de maatschappelijk kijk op de ontwikkelingen in de sociale zekerheid. Het zogenaamde
volumebeleid wordt, naast maatregelen met betrekking tot duur en
hoogte van uitkeringen, vooral bepaald door het activeringsbeleid. Meer benadrukt
wordt dat uitkeringen niet alleen een recht vormen, maar ook de verplichting
met zich meebrengen om al het mogelijke te doen om betaalde arbeid te
verrichten.
6.4.3 hoe om te gaan met nieuwe risico’s?
Transitionele arbeidsmarkt accentueert ‘nieuwe risico’s’
Nu de verzorgingsstaat, na een kwart eeuw van bezuinigings- en herstructureringsoperaties,
in een nieuw evenwicht lijkt te zijn gekomen, dient de discussie
zich aan hoe met een aantal ‘nieuwe’ risico’s van het moderne leven moet worden
omgegaan (bijv. Schmid 2005, 2006). Voor de ‘traditionele’ risico’s (inkomensverlies
doordat men niet meer kan werken door (1) werkloosheid, (2) ziekte/arbeidsongeschiktheid,
of (3) ouderdom) kennen we stuk voor stuk sociale verzekeringen.
Voor het armoederisico is er in aanvulling daarop een sociaal vangnet in
de vorm van de Bijstand. Daarnaast echter zijn er als gevolg van de opkomst van
de ‘nieuwe burger’ en de ‘nieuwe economie’ een aantal andere factoren die
kunnen leiden tot een grotere kans op inkomensfluctuatie over de levensloop;
deze worden wel aangemerkt als de ‘nieuwe risico’s’ (zie box 6.1). Een andere
term ervoor is manufactured risks, ter onderscheiding van externe (buiten het
individu gelegen) risico’s, maar bij nader inzien blijkt dit onderscheid minder
scherp dan vroeger werd gedacht.
Box 6.1 De nieuwe risico’s volgens Günther Schmid (2006):
(1) De van-school-naar-werk-transitie is gecompliceerder dan voeger. De carrièreloop, en dus de
capaciteit om inkomen te verdienen, moet in een kortere periode (compressed career) waar
worden gemaakt. Met name vrouwen lopen daardoor een (blijvend) inkomensrisico wanneer
ze een periode verlet nemen voor het krijgen en verzorgen van kinderen.
(2) Hetzelfde geldt wanneer men ‘tussentijds’ aan (bij)scholing wil doen die verder gaat dan on
the job training en men daarvoor uit zijn baan stapt.
(3) In ‘het spitsuur van het leven’ kunnen ook andere zorgplichten beslag leggen op mensen,
zoals zorg voor ouders en anderen.
(4) Het tegenwoordig grotere risico dat op enig moment blijkt dat men een ‘verkeerde’ partner
heeft geselecteerd, leidend tot een (echt)scheiding.
(5) Risico’s voor laagopgeleiden aan de onderkant van de arbeidsmarkt dat hun werkgelegenheid
structureel afneemt5 ; en
(6) Risico’s voor vooral oudere werknemers, die boven hun productiviteit beloond worden en
waarvoor de interne arbeidsmarkt stagneert. Zij lopen een verhoogde kans op werkloosheid
en non-participatie.