Buiten kerk en moskee

Nul, helemaal niks, helemaal niks, het leven, ik, het leven is eigenlijk zinloos, zinloos, ik heb
geen, niet dat ik het niet naar mijn zin heb, maar het heeft geen zin, het heeft echt geen zin,
ik vind het een heel raar gebeuren zeg maar hier. (D25, man, 48 jaar)
Een respondent merkt op weliswaar een prima leven te hebben gehad en naar zingeving
gezocht te hebben, maar het niet te hebben gevonden. Dat laatste sluit voor deze respondent
althans het hebben van een goed en gelukkig leven niet uit. Een zinvol bestaan maakt
gelukkig maar iets hoeft niet per se zinvol te zijn om het te kunnen waarderen. Lekker wandelen
in de natuur bijvoorbeeld. Uiteraard is dat niet voor iedereen het geval. Zeker voor
de religious nones en spirituelen die een zwaar leven hebben (gehad) valt het gebrek aan
zingeving (dat dit zware leven immers ‘zin’ kan geven) vaak zwaar. Zo zegt een respondent:
‘Ik heb alles verloren. Mijn hele zingeving en mijn geloof en ja sorry hoor [respondent snikt
en huilt zachtjes] (D26, vrouw, 69 jaar).’ Maar ook voor haar is er een betekenis in (in plaats
van ‘van’) haar zware leven, namelijk de zorg voor haar jongste zoon, waardoor ze uiteindelijk
toch geen zelfmoord pleegt: ‘De motor die mij drijft is mijn jongste zoon. Daarvoor
moet de motor blijven draaien.’
Ten slotte is er een religious none die tijdens het interview te kennen geeft ook geen zin in
het leven te kunnen ontwaren, behalve dat overleven zelf de zin van het leven is. Ook hij
beschouwt dit echter als een nuchtere observering van de werkelijkheid en allerminst als
problematisch. Met andere woorden: het leven zonder een alomvattend betekenissysteem
zoals dat ontleend kan worden aan de grote (traditionele) religies wordt in het algemeen
door niet-gelovigen niet als erg problematisch of een groot gemis ervaren.
5.12 Is er leven na de dood?
Hetzelfde lijkt te gelden voor het vraagstuk van de dood. Voor religious nones is dit definitief
het einde:
Wij zeggen altijd: bim bam kuiltjes, zeiden wij vroeger altijd. Als je dood bent, ben je dood.
Ik heb ook geen idee, ook geen herdenkingen vieren, het is afgelopen. (D28, vrouw,
81 jaar)
Kortom, je eindigt in het graf, er is geen hiernamaals.
Respondent: Dat is in een klap over dan.
Interviewer: Daar zit ook verder geen, dat heeft ook geen zin? Er komt ook niets na, of?
Respondent: Voor mij niet. Nee. Nee, dat is het dan. Nee daar ben ik heel helder in voor
mezelf. (D29, man, 61 jaar)
Een man die katholiek opgevoed is, maar inmiddels atheïst, zegt over het hiernamaals:
Interviewer: U gelooft, vermoed ik 31 maar corrigeer me, niet in een hiernamaals, neem ik
aan?
Respondent: Nee.
124 z i n g e v i n g z o a l s v e r s t a a n d o o r a t h e ï s t e n , a g n o s t e n e n
h e d e n d a a g s e s p i r i t u e l e n