Buiten kerk en moskee

(9%). Buitenkerkelijken zijn bij geen van deze categorieën duidelijk oververtegenwoordigd.
Een grote toestroom vanuit de buitenkerkelijkheid lijkt zich niet aan te dienen. Kijken we,
met het oog op de toekomstkansen, naar de gemiddelde leeftijd van de participanten, dan
blijken zij naar verhouding weinig jongeren te tellen. Vergelijken we de gemiddelde leeftijd
van de deelnemers aan hedendaagse spirituele activiteiten met diegenen met kenmerken
van de traditionele (christelijke) religie dan blijken hedendaagse spirituelen al met al weliswaar
iets jonger dan traditioneel-gelovigen te zijn maar tellen ze nog steeds, in vergelijking
met de Nederlandse bevolking als geheel, weinig jongeren. Jongeren zijn in vergelijking
met ouderen aanzienlijk vaker seculier en geen kerklid, maar – afhankelijk van het aspect
waar het om gaat – helemaal niet of nauwelijks als spiritueler te omschrijven.
Wat betreft de thematiek van dit rapport leidt dit alles tot de volgende marktaandelen op
de huidige Nederlandse levensbeschouwelijke markt. Meer dan de helft van de Nederlandse
bevolking is inmiddels te kenschetsen als volledig seculier, dat wil zeggen nietreligieus,
niet-spiritueel én niet kerkelijk. Daarnaast is 15% een traditioneel kerklid 3 , 13% is
ongebonden spiritueel (dat wil zeggen niet-religieus, geen kerklid maar wel spiritueel) en
8% is een spiritueel kerklid (dat wil zeggen religieus, kerklid én spiritueel). We houden dan
nog drie kleinere levensbeschouwelijke segmenten over: 5% is ongebonden religieus (dat
wil zeggen religieus, maar niet-spiritueel en geen kerklid) en ook 5% is weliswaar kerklid
maar niet religieus noch spiritueel. Ten slotte is er een groep van 1% die niet-religieus, wel
spiritueel en ook kerklid is. Zoals verwacht is deze groep erg klein omdat diegenen die zichzelf
als spiritueel én niet-religieus definiëren doorgaans weinig op hebben met institutionele
religie. 4
In Shakespeares Henry VI heet onwetendheid de vloek van God en kennis de vleugel die ons
ten hemel voert. 5 Maar welke kennis? De betekenis en relevantie van het nagaan van ontwikkelingen
in levensbeschouwelijke oriëntaties onder de bevolking is niet louter een speciale
vorm van boekhouden of zoiets als het weergeven van de spirituele beurskoersen.
Sommige aspecten van die oriëntaties zijn beter in cijfers uit te drukken dan andere, maar,
zoals ook gedemonstreerd in dit rapport: voor een duiding en inschatting van de existentiele
betekenis die zij voor mensen hebben, zijn kwalitatieve gegevens onontbeerlijk. Daarvan
is in dit rapport dan ook uitgebreid gebruikgemaakt.
Noten
1 We zijn ons er uiteraard van bewust dat we niet-traditioneel-gelovigen soms impliciet beschrijven vanuit
de achtergrond van een seculariserend (en voormalig dominant christelijk) Nederland. Deze dichotomie
is echter niet onlogisch – de toename van het percentage agnosten en atheïsten is voor het overgrote
deel een rechtstreeks gevolg van de ontkerkelijking in Nederland – en deels ook onvermijdelijk
omdat andere levensbeschouwelijke groepen zoals moslims, joden en hindoes, in vergelijking met
agnosten, atheïsten en christenen natuurlijk maar een klein deel uitmaken van de data die verzameld
zijn voor dit rapport.
2 Veel vragen zijn overgenomen uit het onderzoek van Joantine Berghuijs: Berghuijs, J. (2014). New spirituality
and social engagement. Utrecht: Universiteit Utrecht (diss.).
3 We gebruiken voor het gemak de benaming kerklid, maar dit kunnen uiteraard ook georganiseerde
moslims of joden zijn bijvoorbeeld.
135 c o n c l u s i e s