Buiten kerk en moskee

9 We hebben uiteraard toestemming gevraagd en gekregen voor het noemen van de namen van de vertegenwoordigers
van de spirituele ondernemingen en atheïstische organisaties die we hebben gesproken.
10 Schatting van Ira Nagel.
11 Idem.
12 M. Zeven Jansen.
13 We hebben uiteraard ook gezocht naar expliciet agnostische organisaties maar hebben die niet gevonden.
Wellicht niet zo vreemd aangezien het niet eenvoudig is je te verenigen rondom iets waarover men
van mening is niet met zekerheid iets te kunnen weten.
14 Het Humanistisch Verbond is dus aanzienlijk groter dan de overige zes seculiere verenigingen die we
hebben gesproken. Dit heeft wellicht te maken met het wat ‘militante’ profiel van (sommige) van deze
verenigingen terwijl de religious nones die wij voor dit hoofdstuk hebben gesproken allen juist vrij
gematigd zijn en niet de neiging hebben hun ongeloof uit te dragen of op basis hiervan de samenleving
te willen veranderen. Het profiel van het Humanistisch Verbond sluit hier waarschijnlijk beter bij aan.
15 Onder andere gebaseerd op onze observaties bij een parabeurs in Rijswijk en een Atheïsme-dag in
Utrecht.
16 Boris van der Ham, voorzitter van het Humanistisch Verbond, is het hier overigens niet mee eens en
merkt op: ‘Onze leden bestaan voor het overgrote deel uit mensen die juist niet-godsdienstig zijn. Ook
uit onze acties voor atheïsten in Nederland en wereldwijd mag duidelijk zijn dat wij ons voor dit doel
inzetten. Maar ik denk dat het verschil met deze atheïstische organisaties is dat het Humanistisch Verbond,
en andere organisaties die verenigd zijn in de Humanistische Alliantie, daarnaast ook een positief
alternatief schetsen.’
17 M. Waterman.
18 De confessionele partijen stemden voor het algemeen kiesrecht (met passief kiesrecht voor vrouwen)
in ruil voor eenzelfde financiële overheidssteun voor het bijzonder onderwijs. Voor 1917 kreeg namelijk
alleen het openbaar onderwijs in Nederland 100 procent subsidie. De confessionele partijen stemden
ook in met de grondwetsherziening die het in 1919 mogelijk maakte om vrouwen ook actief kiesrecht te
geven.
19 De Jong benadrukt wel dat dit haar mening is die niet per se wordt onderschreven door de Vereniging
tegen Kwakzalverij.
20 I. Nagel.
21 M. Derks.
22 We merken overigens op dat de interviews vrijwel allemaal verricht zijn voor de coronauitbraak in
Nederland.
23 Zoals het hoofdpersonage in de roman De Celestijnse Belofte van James Redfield (2001).
24 Of, kort en bondig geformuleerd in een aforisme van Nietzsche (1889): ‘Wie een waarom heeft waarvoor
hij kan leven, kan bijna elk hoe verdragen.’
25 Bij atheïsten die van huis uit christelijk zijn opgevoed lijkt het lijden daarentegen een minder grote rol
te spelen bij hun besluit het geloof vaarwel te zeggen. Voor hen is het geloof met de tijd vaak ongeloofwaardig
geworden en daardoor uitgedoofd.
26 In de woorden van een respondent: ‘Het gaat niet alleen om mij’.
27 Dit wordt ook wel gnosticisme genoemd. ‘Gnosis’ is het Griekse woord voor kennis. Door het verwerven
van kennis over zichzelf, dat wil zeggen over de ware goddelijke kern aanwezig in ieder mens, raakt
men ‘verlicht’. Verlichting bereikt men in de gnostiek dus door het verwerven van (zelf)kennis. Kennisverwerving
staat dus centraal.
28 Hoewel we dit inzicht ook al in de Bijbel tegenkomen. Daarin kijkt de Prediker bijvoorbeeld terug op
zijn leven. Hij onderzoekt de zin van het leven en kan er eigenlijk geen zin in ontdekken. Hij (Prediker 3:
12-13) concludeert: ‘Je kunt maar het beste vrolijk zijn en van het leven genieten. Als je lekker eet en
129 z i n g e v i n g z o a l s v e r s t a a n d o o r a t h e ï s t e n , a g n o s t e n e n
h e d e n d a a g s e s p i r i t u e l e n