Buiten kerk en moskee

Tussen 2015 en 2020 is er echter een stabilisatie en misschien zelfs een lichte kentering
waarneembaar. Ook dit ligt enigszins in de lijn der verwachting afgaande op de afvlakking
van de groei van het percentage niet-gelovigen gedurende deze periode (figuur 4.1). Toch
blijft de lichte kentering opmerkelijk. Het percentage atheïsten en agnosten is de afgelopen
jaren immers zeker niet afgenomen en het aantal kerkleden is ook niet gestegen (De Hart
en Van Houwelingen 2018). Wordt de kentering wellicht veroorzaakt doordat diegenen die
nog geloven het belang van hun geloof voor de samenleving, bijvoorbeeld vanwege wat in
de literatuur minority stress heet, meer zijn gaan benadrukken? Als we de gegevens voor
2015 en 2020 in figuur 4.2 uitsplitsen naar geloof blijkt dit niet het geval te zijn. Integendeel.
Verhoudingsgewijs is de steun voor de eerste drie stellingen in figuur 4.2 eerder iets
sterker toegenomen onder atheïsten en agnosten dan onder traditioneel-gelovigen. De
stelling dat het egoïsme vrij spel krijgt als de kerken verdwijnen, bijvoorbeeld, kan in 2015
op instemming van 55% van de traditioneel-gelovigen rekenen en in 2020 op instemming
van 58% van deze groep. Voor de expliciete atheïsten zijn deze percentages respectievelijk
4% en 9%, een verdubbeling dus. Ongelovig zijn betekent dus mogelijk niet automatisch
dat men (dan) ook niet (meer) de maatschappelijke functie van geloof en kerk kan waarderen.
Integendeel, terwijl (meer dan) de helft van de Nederlandse bevolking ongelovig is,
vindt nog geen één op de tien Nederlanders het een goede zaak als de kerken zouden verdwijnen.
Er is dus ook (en misschien juist wel steeds meer) onder niet-gelovigen potentieel enige
waardering te vinden voor de rol van geloof en kerk in de samenleving. En wellicht neemt
die steun zelfs wel toe de laatste jaren? We hebben Nederlanders, net zoals eerder in 2015
al is gebeurd, daarom weer gevraagd of de overheid parochies, moskeeën of kerkelijke
gemeentes financieel zou mogen ondersteunen. De steun hiervoor is echter niet toe- maar
afgenomen, zowel onder seculieren als traditioneel- en spiritueel-gelovigen (figuur 4.3).
Hier speelt, naast wellicht de discussie over misbruik in het verleden binnen de katholieke
kerk, vermoedelijk de discussie van de afgelopen jaren over de (buitenlandse) financiering
van moskeeën in mee. Daarom hebben we deze vraag in 2020 ook apart gesteld voor parochies,
kerkelijke gemeentes en moskeeën. Hieruit blijkt inderdaad dat, terwijl iets meer dan
de helft van de bevolking tegen financiële overheidssteun voor kerkelijke instellingen is,
bijna twee derde tegen de publieke financiering van moskeeën is. Een betere vraag om te
bepalen hoe de maatschappelijke steun voor kerken (en in het verlengde daarvan, zo mag
men aannemen, het (christelijke) geloof) zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld onder
zowel seculieren als niet-seculieren is de vraag of de overheid er garant voor zou moeten
staan dat er in elke plaats minstens één kerkgebouw overblijft waar mensen kunnen
samenkomen (figuur 4.4). Wat zien we? De steun hiervoor is tussen 2015 en 2020 zowel bij
niet-seculieren als seculieren iets toegenomen (met 2 procentpunt) en het verzet ertegen is
bij beide groepen iets afgenomen (met respectievelijk 4 en 2 procentpunt).
73 n i e t - g e l o v i g e n e n z i n g e v i n g