Buiten kerk en moskee

‘Ja, heel nihilistisch. Als ik er niet zou zijn, zou het leven voor de mensen om mij heen niet
anders zijn’ (D29, man, 61 jaar). Twee andere atheïsten (mannen) zeggen hierover:
Nee, nee, ik ben er heel, ik ben maar gewoon een schakel op deze hele grote planeet waar
miljarden mensen rondlopen. Mocht ik morgen tegen een boom aanrijden en dood, dan zijn
er een paar mensen die zijn heel erg verdrietig, hoop ik, en maar daarna is het klaar en heeft
mijn leven dan, wat is de zingeving van mijn leven hier op aarde, dat is gewoon nul. (D25,
man, 48 jaar)
Daar ben ik een individu in, in dat hele gebeuren, ik geloof niet dat ik zelf nog een groter
doel ga dienen naarmate ik nog ouder ga worden zeg maar, als ik straks met pensioen ben,
nou dan heb ik mijn rol in de maatschappij meegegeven zeg maar. Ik hoop dat ik dat op een
zo fijn mogelijke manier heb gedaan voor mijn opvolgers. (D29, man, 61 jaar)
Atheïsten lijken eerder geneigd om hun ‘ertoe doen’ op de wereld te relativeren of te
beantwoorden in termen van wat goed is voor de maatschappij. Zo zegt D30 (man,
79 jaar): ‘Ja verschil maken is meteen door je opleiding hè, door je carrière in het bedrijfsleven,
want dat zijn de verschillen die je kunt maken in je leven. En als je de hele dag thuis
op die stoel blijft zitten dan ben je alleen afhankelijk van de sociale dienst.’
Hedendaagse spirituelen daarentegen formuleren hun manier van mattering iets eerder in
termen van ‘mensen op het juiste pad helpen’ (D23, man, 23 jaar), ‘kinderen lesgeven’
(D32, man, 58 jaar) en:
[H]et verschil maken is toch wel dat je een behoorlijke verantwoordelijkheid voelt en ook
aanspreekbaar bent op keuzes die je maakt en die je kunt verdedigen als zijnde goede keuzes.
(D34, man, 73 jaar)
Voor hen lijkt het er dus op dat er (wat eerder) sprake van ertoe doen is in relatie tot andere
mensen. Niet alle hedendaagse spirituelen denken er overigens op deze manier over. Er is
ook een spirituele respondent die er net zo’n nihilistische opvatting over ertoe doen op na
lijkt te houden als de twee atheïsten die hierboven worden aangehaald. Zij zegt: ‘Nou, nee,
dat heb ik helemaal niet. Als ik er niet ben: nou, dan is het… Nou, dat is geweest’ (D31,
vrouw, 72 jaar). Dit tweede element van zingeving is kortom niet eenduidig voor de respondenten
die wij hebben gesproken. Uit de antwoorden blijkt wel welke invloed men
zichzelf toekent: namelijk ofwel een nihilistische insteek, ofwel dat men van belang kan zijn
voor andere mensen. Dit geldt dus zowel voor de geïnterviewde hedendaagse spirituelen
als voor religious nones.
Ons derde zingevingselement is coherentie. De helft van de geïnterviewden die we spraken
liet blijken dat ze geen verhaallijn door hun leven zien lopen. Zo zegt een man dat hij geen
rode draad ziet, maar slechts biologische processen, wat hij definieert als trouwen en kinderen
krijgen. Dit betekent dat hij het gevoel heeft dat hij een pad bewandelt dat al is vastgelegd
door de natuur. Hij vat dit niet op in spirituele zin, maar juist meer in de zin van ‘zo
werkt het nu eenmaal’. Voor anderen is er juist wel sprake van het begrijpen van het leven,
98 z i n g e v i n g z o a l s v e r s t a a n d o o r a t h e ï s t e n , a g n o s t e n e n
h e d e n d a a g s e s p i r i t u e l e n