Buiten kerk en moskee

gevings)vragen. De bevindingen plaatsen we daarnaast in een internationaal vergelijkend
perspectief (hoofdstuk 2) en binnen de langetermijnontwikkelingen aan de hand van
onderzoeken als Culturele veranderingen in Nederland (cv) en het onderzoek God in Nederland
(GiN) van 2015 (hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4). Maar we willen ons niet tot kwantitatieve
gegevens beperken. Aan de hand van interviewmateriaal wordt speciaal aandacht
besteed aan de manier waarop vertegenwoordigers van de twee groepen en ‘gewone’
mensen die tot deze groepen behoren omgaan met de grote levensvragen waarop ook
religies zoals de islam of het christendom door de eeuwen heen antwoord hebben proberen
te geven (hoofdstuk 5).
Onder religious nones wordt het gebrek aan specifieke aandacht voor niet-gelovigen en
niet-kerkelijk of niet-christelijk gebonden spiritualiteit ervaren als een lacune in het
bestaande onderzoek. Zij bestempelen zichzelf als een vergeten groep. Ze hebben daar
zeker een punt, al was het alleen maar omdat het om een bevolkingsgroep gaat die de
afgelopen decennia voortdurend in omvang is toegenomen. Vandaag de dag is een ruime
meerderheid van de Nederlanders niet (langer) aangesloten bij een kerk en vormen expliciet-ongelovigen
of mensen die aangeven over het bestaan van God geen uitspraak te kunnen
doen ruim de helft van de bevolking.
We eindigen dit rapport met een conclusie (hoofdstuk 6) en een overkoepelende afsluitende
beschouwing op deze trilogie als geheel (hoofdstuk 7).
Noot
1 Een andere, meer cognitieve (in plaats van normerende) opvatting van cultuurchristendom is dat de
identiteit van wie opgroeide in een cultuur die gedurende zovele eeuwen werd beïnvloed door het
christendom daardoor gevormd is. Het is in die zin dat ook een militante atheïst als de bioloog Richard
Dawkins zich een cultuurchristen noemt.
8 i n l e i d i n g