Buiten kerk en moskee

waarin zij participeren), lijkt dit veel minder het geval te zijn bij de twee andere groepen.
Een doel van dit rapport is om hier meer helderheid over te verkrijgen.
Voor niet-traditioneel-gelovigen geldt dat zij in de meeste onderzoeken als een soort restcategorie
verschijnen: geen lid van een kerk of moskee, niet gelovig in traditionele religieuze
zin – maar wat dan wel? Wat zijn de basisovertuigingen van deze Nederlanders en
hoe geven zij zin aan hun leven? Hoe manifesteert zich dat bij de activiteiten die zij ontplooien,
zoals bij hun opvoedingsideeën, de organisaties waarbij zij zijn aangesloten en
hoe zij met crisiservaringen in hun leven omgaan? Welke stromingen of oriëntaties zijn er
onder hen te onderscheiden? Waardoor laat men zich leiden in zijn keuzes?
De te verwachten grote diversiteit die deze groep kenmerkt, gaat ook op voor de hedendaagse
spirituelen (die we in een eerdere publicatie hebben aangeduid met de term zwevende
gelovigen). De dynamiek is groot in dit alternatieve circuit, de organisatiegraad
veelal diffuus. Velen lijken gedurende een groot deel van hun leven te switchen van de ene
interesse of activiteit naar de andere, doorgaans in afwisselende informele verbanden. En
dan zijn er ook nog de zogenoemde cultuurchristenen of culturele moslims: personen die
zelf niet zozeer affiniteit hebben met de inhoud van het (christelijk of islamitisch) geloof of
de praktisering ervan, maar wel de maatschappelijke functies van dat geloof of de – in hun
ogen – positieve effecten ervan op de mens en samenleving waarderen. 1
Deze groepen zullen we in beeld brengen en vergelijken met gelovige of kerkelijk betrokken
Nederlanders om zo verschillen en overeenkomsten tussen hen op het spoor te
komen. Hiervoor hebben we allereerst een inventariserend kwalitatief vooronderzoek uitgevoerd
bestaande uit twintig interviews met Nederlanders over geloof, levensbeschouwing
en zingeving. Daarna hebben we een omvangrijke representatieve enquête uitgezet
onder meer dan 4000 Nederlanders, waarvan we in hoofdstuk 3 voor de hedendaagse spirituelen
en in hoofdstuk 4 voor de religious nones verslag doen. Voor deze enquête hebben
we bovendien speciaal een nieuw meetinstrument ontwikkeld en getest om zingeving te
meten (hierover is meer te vinden in de onderzoeksverantwoording bij dit rapport, zie bijlage
A, te vinden via www.scp.nl bij dit rapport). In aanvulling daarop zijn er twintig kwalitatieve
diepte-interviews uitgevoerd onder agnosten, atheïsten en hedendaagse spirituelen,
waarin uitgebreid wordt ingegaan op de levensbeschouwelijke situatie waarin deze
respondenten zich bevinden en de ontwikkeling (levensloop) die ze daarin hebben doorgemaakt
(hoofdstuk 5). Maar ook hun mens- en wereldbeeld, maatschappijvisie en visie op
levensbeschouwing en zingeving kwamen in deze gesprekken aan bod. Hoe en waarom
zijn ex-gelovigen bijvoorbeeld van hun geloof gevallen? Hoe zijn in alternatieve spiritualiteit
geïnteresseerden tot hun belangstelling gekomen? Is dat plotseling gebeurd of geleidelijk
zo verlopen? Wat betekent dit voor hun leven en levensvisie? Hoe gaan zij om met
grenssituaties zoals het overlijden van een dierbare, werkloosheid of ziekte? Hoe past dit in
het eigen levensverhaal en hoe heeft men er betekenis aan gegeven? Ten slotte hebben we
voor dit rapport gesproken met vertegenwoordigers van tien spirituele of agnostische
organisaties.
Doel van dit rapport is dus het afbakenen (conceptualiseren), beschrijven en analyseren
van de genoemde groepen waarbij centraal staat hoe ze antwoord geven op de grote (zin-
7 i n l e i d i n g