Skólaskýrsla 2004 - Verzlunarskóli Íslands

Sophusson, fjármálaráðherra, undirrituðu samninginn, og leit ég svo á að hann hafi stöðu
fjárlaga. Samningurinn kvað á um fjölgun nemenda úr 200 í 500 og í kjölfar þess var ákveðið að
bjóða upp á nám í viðskiptafræðum og gefa skólanum nafnið Viðskiptaháskólinn í Reykjavík.
Námi þar lauk með kerfisfræði eftir tvö ár eins og áður eða BS gráðu eftir þriggja ára nám.
Viðskiptaháskólinn í Reykjavík dafnaði vel og blómgaðist en brotnaði af stilknum árið 1999 og
er nú rekinn undir nafninu Háskólinn í Reykjavík og hefur fengið ígræðslu við Tækniháskólann.
Eftir stofnun TVÍ skipaði menntamálaráðherra skólastjóra Verzlunarskólans í samstarfsnefnd
háskólastigsins þar sem hann sat í áratug. Það var hlutverk þeirrar nefndar að gera tillögu um
lagasetningu fyrir háskólastigið og það kom í minn hlut að gera fyrstu drög að lögum um
háskóla þar sem, m.a. voru sett fram ákvæði um fjármögnun þeirra. Í dag fá allir háskólar
fjárframlög samkvæmt reiknilíkani og ef tillögurnar hefðu verið samþykktar eins og þær voru
samdar upphaflega, þá gæti Háskóli Íslands lagt á skólagjöld með sama hætti og aðrir háskólar.
Fjárhagur Verzlunarskólans var lengi bágborinn og grundvallaðist á skólagjöldum, lágu framlagi
ríkissjóðs en ríflegra framlagi Reykjavíkurborgar. Þetta breyttist með setningu laga um
viðskiptamenntun á framhaldsskólastigi árið 1976. Verslunarráð Íslands hafði þá í nokkur ár
unnið að slíkri lagasetningu með þingskipaðri nefnd og í náinni samvinnu við Samband
íslenskra Samvinnufélaga, sem þá rak Samvinnuskólann á Bifröst.
Niðurstaða náðist í málinu í þingnefnd en það tafði lagasetningu um ár að gert var ráð fyrir að
ríkissjóður eignaðist byggingar skólanna. Stjórn Verslunarráðs mótmælti þeirri eignaupptöku og
fékk því komið til leiðar að skólabyggingar skyldu áfram teljast í eigu þeirra sem þær byggðu
og í þeim hlutföllum sem fjárframlög segðu til um.
Með þessum lögum breyttist fjárhagsgrundvöllur skólans þannig að nú fékk hann fastan
tekjustofn. Langvinnum hallarekstri lauk og hægt var að áætla tekjur hans og ráðstafa þeim
mörg ár fram í tímann. Frá þessum tíma hefur jafnan verið hagnaður af rekstri skólans sem er
nauðsynleg forsenda þess að hægt sé að skipuleggja framtíðina, taka lán og fjárfesta. Mig
minnir að eignir Húsbyggingasjóðs hafi verið seldar fyrir 30 m. kr. árið 1985. Í dag væri
upplausnarverð Sjálfseignarstofnunarinnar nær 3.000 m. kr.
Verzlunarskólinn hefur, frá því lög voru sett um verslunarfræðslu, haft samning við ríkið, sem
kveður nánar á um tekjur skólans. Fyrsti samningurinn, frá árinu 1976, gerði ráð fyrir að
ríkissjóður greiddi allan eðlilegan rekstrarkostnað skólans. Mikil orka fór í að ræða við
embættismenn um það, hvaða kostnaður væri eðlilegur í þessu sambandi. Það voru því góð
umskipti í ágúst árið 1978 þegar tókst að ná samningi um þá mælistiku að Verzlunarskólinn
skyldi fá sömu greiðslu á hvern nemanda og MR og MS kostuðu að meðaltali. Þessi samningur
var í raun fyrsta reiknilíkan framhaldsskóla á Íslandi, en í dag er öllum framhaldsskólum
úthlutað fé samkvæmt reiknilíkani. Verzlunarskólinn hefur því í þessum efnum sem og mörgum
öðrum haft heillavænleg áhrif á þróun menntamála.
Þótt lög um viðskiptamenntun á framhaldsskólastigi hefðu haft mikil og góð áhrif á fjárhag
skólans þá gerðu þau ekki ráð fyrir rekstrarfé vegna húsnæðis. Það var venjan að ríkið legði
skólum til hús sín. Lögin kváðu hins vegar á um að nýjar skólabyggingar skyldi fjármagna
þannig að 2/3 hlutar stofnkostnaðar kæmu frá opinberum aðilum og þriðjungur frá þeim sem
rækju skólann.
Engu að síður var sú ákvörðun tekin að byggja nýtt hús og fjármagna það án þátttöku ríkisins.
Rökin fyrir því voru tvenn. Í fyrsta lagi er skólahús svo sterkur þáttur í ímynd skóla að heppilegra
er að skólinn sjálfur hafi á því eignarhald og í öðru lagi var alls óvíst hvenær ríkissjóður
myndi leggja fram fé til húsbyggingar.
Skólanefnd Verzlunarskólans hafði lengi ráðgert að byggja þegar ég varð skólastjóri. Þá hafði
skólinn byggt tvær hæðir af fjórum við Þingholtsstræti en skipulagsyfirvöld skiptu um skoðun
og ákváðu að leyfa ekki fleiri hæðir á lóðinni. Þetta var nokkuð bagalegt fyrir skólann ekki síst
fyrir það að flestar kennslustofurnar áttu að vera á óbyggðu hæðunum.
267