Číslo 1 - Slavistický ústav Jána Stanislava SAV

przodkowie: Takie jest trochê rozdwojenie tutaj w tym momencie, gdzie tu siê uto¿samiæ. Takiekorzenie, to na pewno tam w górach. Chocia¿ tutaj cz³owiek te¿ siê uto¿samia, bo jednak my ¿yciespêdzamy tutaj. (...) Mnie siê wydaje, ¿e te korzenie tam jednak w górach. Niemniej ten dom jakoœzosta³ tutaj przeniesiony i te¿ istnieje pewnie na w miarê trwa³ych fundamentach, chyba. (...) Oparteo to, ¿e tutaj jesteœmy, tu tworzymy, tu ¿yjemy, tu mamy swoj¹ rodzinê i dzieci i tak dalej. ¯ycie siêtoczy (K32S). Jest to postawa charakterystyczna dla ludzi urodzonych na zachodzie. Zwi¹zekz dwoma miejscami, to swojego rodzaju przynale¿noœæ do dwóch „ma³ych ojczyzn.“Mog¹ siê te¿ pojawiæ k³opoty z zakorzenieniem – brak przywi¹zania do jakiegokolwiekmiejsca. (Ojczyzna - przypis K.G.) W sumie nigdzie i wszêdzie. (...) Ojciec urodzi³ siê tutaj.Dziadek siê urodzi³ tam w górach. A ja to nie wiem. Ani tam ani tu. Poœrodku, ko³o Wroc³awia.(...) Gdyby tata urodzi³ siê tam w górach ko³o Krynicy albo w okolicach, to z pewnoœci¹ móg³bympowiedzieæ, ¿e tam. (...) Tam by³ dziadek urodzony, a tata tutaj, to raczej powinno iœæ w liniiprostej, nie od ka¿dego z innego punktu (M19D). Zdarza siê, ¿e pomimo tego, ¿e siê ¿yje nazachodzie i nie przejawia siê chêci wyjazdu, ze wzglêdu na to, ¿e tu ma siê wiêkszoœæ rodzinyi znajomych, wci¹¿ tego miejsca nie mo¿na uznaæ za w³asne. Dla mnie to jest miejsce, w którymmieszkam, ¿yjê, wychowujê dzieci, pracujê. Zreszt¹ tutaj pewnie nie jest mi Ÿle, ale nigdy niepodpisa³abym siê pod tym, ¿e to jest moja ojczyzna (K35D).Wspó³czeœni £emkowie ¿yj¹cy poza Beskidem, pragn¹c zachowaæ swoj¹ odrêbnoœæ wobecotaczaj¹cej ich polskiej wiêkszoœci odwo³uj¹ siê do £emkowyny, z której pochodz¹ ich przodkowie.Góry pomimo tego, ¿e w nich nie mieszkaj¹, s¹ ich oddalonym korzennym domem (W4).Stanis³aw Ossowski zauwa¿a, ¿e „wiêŸ nawykowa“ mo¿e staæ siê Ÿród³em nowej wiêzi ideologicznej,¿e nawykowa wiêŸ przodków bywa podstaw¹ ideologicznej wiêzi potomków. Z tak¹sytuacj¹ mamy do czynienia u £emków urodzonych na zachodzie Polski, a odczuwaj¹cych emocjonalnyzwi¹zek z ziemi¹ przodków, której nie znaj¹ z codziennego doœwiadczenia. Tak wiêc zdarzasiê, ¿e ci, którzy uznali ziemie na zachodzie Polski za swój dom, maj¹ dwie „ma³e ojczyzny“– tam i tu. Ojczyzna w górach ma charakter ideologiczny. Poczucie przynale¿noœci do niej wynikaze œwiadomoœci przynale¿noœci i uczestnictwa we wspólnocie ³emkowskiej. Z t¹ na zachodziePolski, natomiast, zwi¹zani s¹ przez fakt urodzenia i spêdzenia ¿ycia na tym terenie.W krajobrazie ziemi, na której dzisiaj mieszkaj¹ rozmówcy, nie odnajdzie siê elementówarchitektury, pomników, kapliczek, trójramiennych krzy¿y wskazuj¹cych na obecnoœæ £emków.Nie wszyscy £emkowie uznali to miejsce za swoje. S¹ jednak i tacy, którzy s¹ tu „u siebie.“ Tumaj¹ rodziny. Ta ziemia uœwiêcona jest prochami ich najbli¿szych, którzy tutaj umarli. Tu maj¹cerkwie, kiedyœ ewangelickie koœcio³y, które s¹ kawa³kiem £emkowszczyzny przeniesionym nazachód. £emkowyna przypominana i odtwarzana zarazem jest tak¿e podczas „Watry.“ £emkowskieogniska p³on¹ dzisiaj nad brzegiem jeziora.„A piece of world of their own.“ Of Lemkos in North-western PolandKatarzyna GmajThe resettlement from their homeland, which took place after the Second World War, was the turning point for theLemkos community in Poland. There were two waves and two destination of that process: Ukrainian Socialist Republicand Western and Northern Poland. Lemkos were not allowed to return to the Beskid. Therefore, they had to adapt to thenew territory. This article is focused on that process of adaptation, which was not without damaging aspects. Nowadays,more than 50 years since expulsion, one should acknowledge that a part of Lemkos living in Western Poland, not onlyhas managed to retain Lemko identity, but has also has succeeded in creating and running institutional forms of ethnicand religious activities. They found their place there. They represent an example of particular sense of belonging to theterritory. The article is based on the research conducted in strzelecko-drezdenecki district, lubuski voivodship, Polandin years 2000/2001. In its framework 16 in-depth interviews were conducted with those, who were resettled and the firstand second generation born in Western Poland. Additionally, five compositions written by 13-17 years old students, aswell as, observations conducted in £ugi, Chomêtowo, Dobiegniew and Strzelce Krajeñskie were used.67