Číslo 1 - Slavistický ústav Jána Stanislava SAV

œwiatowej i wojny domowej, dzia³alnoœæ kulturaln¹ Ukraiñców w II Rzeczypospolitej, recepcjêliteratury ukraiñskiej w Polsce w tym czasie, ¿ycie kulturalne Bia³orusinów w przedwojennejPolsce oraz postacie XX-wiecznych bia³oruskich dzia³aczy religijnych.Trzecim pionem badawczym jest wczesna historia S³owian, któr¹ zajmuje siê poznañskiZak³ad Wczesnej Historii S³owiañszczyzny. Jak ju¿ wspomniano wy¿ej, by³a to redakcja S³ownikastaro¿ytnoœci s³owiañskich (SSS). Sama idea wydawania encyklopedii historii i kultury s³owiañskiejma znacznie starsz¹ metrykê, siêgaj¹c¹ XIX-wiecznego, romantycznego przebudzenianarodów. Wobec narastania liczby prac poœwiêconych najrozmaitszym aspektom ¿ycia s³owiañskiegow Niemczech i w Rosji zrodzi³a siê idea wydania S³ownika staro¿ytnoœci s³owiañskich,wzorowanego na Reallexikon der germanischen Altertumskunde. Zawirowania historii pierwszychdziesiêcioleci XX w. udaremni³y ten pomys³. Inicjatywê w 1927 r. podj¹³ Franciszek Bujakna posiedzeniu Federacji Towarzystw Historycznych Europy Wschodniej. Przewidywano wtedy,¿e SSS bêdzie przedsiêwziêciem skupiaj¹cym badaczy ze wszystkich krajów s³owiañskich,w encyklopedyczny sposób przedstawiaj¹cym zagadnienia z zakresu geografii, archeologii, antropologii,jêzykoznawstwa, szeroko pojêtej kultury, historii, prawa i stosunków S³owian z s¹siednimiludami. Za³o¿enia te odzwierciedla wydany w 1934 r. zeszyt próbny. Warto przypomnieæjego treœæ: S. Mladenow, Assemañski albo Watykañski Ewangeliarz, s. 1-3; J. Kury³owicz, Ba³tos³owiañskajednoœæ jêzykowa, s. 4-7; W. Za¿kyn, F. Šišiæ, Chrystianizacja na ziemiach s³owiañskich,s. 7-15; R. Grodecki, Gall-Anonim i jego kronika, s. 15-17; J. Czekanowski, W. Antoniewicz,Goci, s. 17-40 (chyba najobszerniejsze has³o); T. Saturník, Po¿yczka, s. 40-43; A.Florovskij, Psków, s. 43-45; J. V. Šimák, Rzip, s. 45-46, V. Molè, Serbska sztuka œredniowieczna,s. 46-49; N. Radojèiæ, Teodosije (Teodozjusz), mnich hilandarski, s. 49-50. Niestety, II wojnaœwiatowa zniweczy³a dorobek ówczesnego SSS-u. Po wojnie z inicjatyw¹ podjêcia prac na nowowyst¹pili Tadeusz Lehr-Sp³awiñski i Zygmunt Wojciechowski. Od roku 1950 przy InstytucieZachodnim w Poznaniu dzia³a³a Redakcja SSS-u. Jak wspomniano, od 1955 r. sta³a siê ona pracowni¹(a póŸniej zak³adem) Instytutu Slawistyki PAN. Po kilku latach przygotowañ, o którychsystematycznie informowali na ³amach Przegl¹du Zachodniego ówczeœni sekretarze redakcji,Micha³ Sczaniecki i W³adys³aw Kowalenko, wydano w 1958 r. nowy zeszyt próbny, a od 1961 do1996 ukazywa³y siê poszczególne tomy.W trakcie wydawania S³ownika zmieni³a siê jego koncepcja. Pocz¹tkowo mia³ to byæ zwiêz³y,dwutomowy leksykon maj¹cy przybli¿yæ slawistom osi¹gniêcia badañ slawistycznych w poszczególnychdzia³ach, by badacze danej specjalnoœci mogli siê zorientowaæ, co siê dzieje w dyscyplinachpokrewnych. W przeciwieñstwie do koncepcji przedwojennej autorami mieli byæ wy-³¹cznie Polacy oraz uczeni zagraniczni na sta³e pracuj¹cy w Polsce (przypadek S³oweñca, prof.Molègo). Ju¿ w trakcie zbierania hase³ w latach piêædziesi¹tych okaza³o siê, ¿e przyjête ograniczenias¹ nie do utrzymania. Ros³a iloœæ przewidywanych tomów, a SSS zmieni³ siê w encyklopediêslawistyczn¹, zamieszczone w której artyku³y maj¹ samodzieln¹ wartoœæ badawcz¹. W gronieautorów, obok uczonych starszych generacji, pojawiali siê m³odzi naukowcy. Zespó³ Redakcjicoraz aktywniej w³¹cza³ siê w pisanie hase³, opieraj¹c je na w³asnych badaniach.Szczególnie rozwinê³y siê studia nad œredniowieczn¹ histori¹ Ba³kanów (doc. Jan Leœny,doc. Wincenty Swoboda), dziejami europejskich ludów stepowych (doc. W. Swoboda), przesz³oœci¹Wêgrów i stosunków polsko- i s³owiañsko-wêgierskich (doc. W. Swoboda, dr RyszardGrzesik), histori¹ Czech (dr Dorota Leœniewska), histori¹ osadnictwa w Polsce (prof. AndrzejWêdzki, obecny kierownik Zak³adu). Badania nad niepopularnym w Polsce obszarem badañmediewistycznych umo¿liwia dobrze zaopatrzona biblioteka zak³adowa, dysponuj¹ca czêstounikalnymi pozycjami, przewa¿nie z dziedziny szeroko pojêtej historii œredniowiecznej.W latach siedemdziesi¹tych XX w. pojawi³ siê projekt wydania niemieckiej wersji SSS-u wewspó³pracy z Akademi¹ Nauk NRD. Mia³a ona byæ wynikiem wspó³pracy badaczy z wielu krajów;ide¹ t¹ wracano zatem do koncepcji przedwojennych. W 1980 wydano zeszyt próbny Enzyklopädiezur Frühgeschichte Osteuropas. Niestety, po zjednoczeniu Niemiec i rozwi¹zaniu75