Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

16 Czêœæ pierwsza: Tradycja i wspó³czesnoœædramatem a teatrem. W drugim ujêciu w lekturach literaturoznawczychwyraziœcie dramatyczn¹ liniê wyznacza tradycja Michai³a Bachtina (cudzegos³owa, dialogicznoœci, polifonii i karnawalizacji) oraz Jacques’a Derridy(dekonstrukcji jako dzia³ania, inscenizacji tekstualnej, sceno-grafii).Obszar pierwszy rodzi performance, pole drugie owocuje zwrotem performatywnym.W przestrzeni myœli o dramacie spotykaj¹ siê refleksje wychodz¹ceod strony teatru (Richard Schechner, Thomas Richards, Erika Fischer-Lichte),z myœl¹ literaturoznawcz¹ prezentuj¹c¹ tak¿e zwrot performatywnyw literaturze i sztuce (Joseph Hillis Miller, Jacques Derrida, DerekAttridge), estetyczn¹ (Rüdiger Bubner, Paul de Man, Gianni Vattimo), antropologiczn¹(Clifford Geertz). Przywo³ane nazwiska mo¿na uzupe³niæ szeregieminnych, myœlenie dramatyczne okreœla dyskursy wielu dyscyplin,owocuje zarówno perspektyw¹ historyczn¹, jak i wspó³czesn¹.Przeorientowanie pojêæ literaturoznawczych pod k¹tem dramatu otworzy³owizjê dramatycznej teorii literatury. Paradoksalnie poprzez te dramatyczniezinterpretowane pojêcia (np. dramatyczne ujêcie kategorii mimesis,opis literackoœci jako zdarzenia, dostrze¿enie w interpretacji podstaw agonu,rozumienie gatunku na sposób performatywny itd. itp.) inaczej mo¿naodczytywaæ tak¿e sam¹ istotê dramatu.Dziwiæ siê zatem nie nale¿y, ¿e w epoce schy³ku klasycznie rozumianegodramatu (z podzia³em na akty i sceny, z rolami wyznaczonymi dla mówi¹cychbohaterów, z wyodrêbnion¹ jednoznacznie przestrzeni¹ sceniczn¹ itp.)zainteresowanie wzbudza dramatyczna teoria 1 . Nie chodzi dziœ tylko o poetykê,teoriê czy nawet metodologiê dramatu, ale w³aœnie o dramatoznawstwojako now¹ dyscyplinê, staraj¹c¹ siê obj¹æ i opisaæ te tendencje w humanistyce,które dramatycznoœæ uczyni³y swoj¹ podstaw¹.Przygl¹daj¹c siê rozwojowi dwudziestowiecznej myœli o problemach teatrui dramatu, wymieniæ mo¿na, w moim odczuciu, trzy g³ówne, bardzowa¿ne etapy. Powstanie i rozwój teatrologii, wyrastaj¹cej przede wszystkimz pytania: jak opisaæ ulotn¹ sztukê teatru, maj¹c na uwadze wypracowan¹przez Wielk¹ Reformê jej autonomiê, które jednak zagubi³o po drodzedramat? Nowym etapem by³o zatem po wielu latach porzucenie sporówo wa¿noœæ teatralnej teorii dramatu i pokazanie sposobu odczytania dramatujako tekstu literackiego zawieraj¹cego dyspozycjê teatraln¹. To skrzy¿owanieprzy badaniu dramatu kryteriów literackich z kryteriami teatralnymiprzygarnia³o dramat, z takiego myœlenia rodzi³a siê dramatologia, którapróbuje dziœ rozszerzaæ swoje krêgi, mówi¹c o rozmaitych kontekstach dramatu.Dramat jest tu oœrodkiem, magnesem przyci¹gaj¹cym do swego opisurozmaite narzêdzia wypracowane przez ró¿ne dyscypliny. Dramat odro-1O dramatycznej teorii pisa³am tak¿e w artykule: Doœwiadczenie dramatyczne a estetykaperformatywna. „Ruch Literacki” 2006, nr 6.