Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Agnieszka Jelewska-Michaœ: Czasoprzestrzeñ teatru Roberta Wilsona287nie bardzo precyzyjnej struktury dzie³a, która uprawomocniona jest jedyniewewnêtrznie, poprzez interrelacje miêdzy jej elementami (jak powiedzia³byEinstein), nie ma zaœ prostego prze³o¿enia na kategorie empirii. I zdecydowaniewpisuje siê, jak oka¿e siê w dalszej czêœci tekstu, w deterministycznymit rozumu, tak wa¿ny w dwudziestowiecznej myœli. ¯eby zrozumieæ,na czym polega jêzyk geometrii tego artysty, trzeba spojrzeæ, na jakich zasadachw jego sztuce funkcjonuje przestrzeñ. A mo¿e trzeba raczej zapytaæ,czym ona jest w jego sztuce. Przestrzeñ bowiem nie jest jedynie funkcj¹ czyto tekstualnoœci, czy scenicznoœci, ale le¿y u pod³o¿a autorskiej wizji teatru,stanowi o jego ontologicznym statusie.Ten status przestrzeni Wilson potwierdza niemal w ka¿dej swojej wypowiedzi— tak mówi³ o realizacji Króla Leara:Jestem wzrokowcem, myœlê przestrzennie. Wiêkszoœæ re¿yserów bêdzieanalizowa³a tekst i dyskutowa³a na temat znaczeñ. Jeœli chcesz wzi¹æudzia³ w tego rodzaju pogawêdce, idŸ do biblioteki i przeczytaj ksi¹¿kê.S³uchanie nauczycieli paplaj¹cych o tym, co Szekspir mia³ na myœli, tonudne, jak dla mnie, zajêcie. Nigdy nie pracujê w ten sposób. Nie ma zmys³ukierunku bez zmys³u przestrzeni. Struktura architektoniczna jest najwa¿niejszaw mojej pracy. Jeœli nie wiem, dok¹d idê, jak tam dojdê? Koronasta³a siê dla mnie widocznym kluczem, za pomoc¹ którego uda³o mi siêotworzyæ sztukê. [...] zacz¹³em myœleæ o scenie jako dialogu pomiêdzypust¹ przestrzeni¹ i œcianami, które pojawiaj¹ siê od czasu do czasu, byzmieniæ tê przestrzeñ 4 .Przytoczona wypowiedŸ zawiera bardzo wa¿ne dla zrozumienia kategoriiprzestrzeni pojêcie dialogu miêdzy elementami, które j¹ tworz¹. Wilson,konstruuj¹c przestrzeñ teatraln¹, u¿ywa narzêdzi i percepcji architekta.Skoñczy³ Pratt Institute w Brooklynie, gdzie uczêszcza³ miêdzy innymi nazajêcia Sybil Moholy-Nagy (wdowy po László Moholy-Nagy). W wywiadzieudzielonym Stefanowi Brechtowi wspomina³, ¿e by³ zafascynowany jejwyk³adami 5 i ¿e wnios³y one wiele do jego rozumienia sztuki. W projekcieBauhausu, który omawia³a artystka, zapewne zainteresowa³a Wilsona koncepcjaœcis³ej relacji cz³owieka-tancerza, jak go nazywa³ Oskar Schlemmer,i jakoœci przestrzennych; geometrycznego, abstrakcyjnego kostiumu determinuj¹cegoruch wykonawców; ustrukturyzowanej wed³ug zasad matematycznychca³oœci przedstawienia; ³¹czenia sztuk, szczególnie myœlenia o teatrzew aspekcie relacji architektonicznych i wykorzystywania rozmaitych4A. Holmberg: The Theatre of Robert Wilson. Directors in Perspective. Cambridge1996, s. 76. Jeœli nie zaznaczono inaczej, cytaty obcojêzyczne s¹ w moim przek³adzie.5S. Brecht: Robert Wilson. The Theatre of Visions. London 1994, s. 16—17.